چ پەیامێک لە پشتی هێرشە درۆنییەکانی ئەمجارەوە هەیە؟

ماوەی سێ هەفتەیە؛ گەڕێکی تری هێرشی درۆنەکان؛ جیاوازتر لەچەند روویەکەوە، لە جارەکانی پێشوو، بۆ سەر چەندین کێڵگەی بەرهەمهێنانی نەوت و پاڵاوگە و ئامانجی سەربازی و فڕۆکەخانە، لە هەرێمی کوردستان؛ دەستیپێکردۆتەوە.

خەسڵەتەکانی هێرشی ئەمجارە
هێرشە درۆنییەکانی ئەمجارە، چەندین خەسڵەتی جیاوازتری هەیە لە هێرشەکانی رابردوو:
1-گەڕی ئەمجارەی درۆنەکان؛ راستەوخۆ لەدوای کۆتاییهاتنی شەڕی 12 رۆژەی مانگی رابردووی ئێران لەگەڵ (ئیسرائیل – ئەمریکا) دەستیپێکردوە.
2-لەم جارەیاندا؛ هێرشەکان ئاراستەیەکی بەردەوامیی وەرگرتووە، بە چەشنێک لەماوەی سێ هەفتەی رابردوودا؛ هەفتانە چەند جارێک و چەندین درۆن نێردراوە بۆ کوردستان.
3-درۆنەکانی ئەم سێ هەفتەیەی رابردوو؛ هاوتەریبە لەگەڵ جموجۆڵێکی سنوورداری هێزی سەربازیی  عیراق؛ بە ئامانجی پەلهاویشتن و نزیکبوونەوە، لەکێڵگەکانی نەوت.
4-هێرشی ئەمجارە؛ هەردوو زۆنی زەرد و سەوزی بەبێ جیاوازی گرتۆتەوە، لەکاتێکدا لە جارەکانی پێشوودا؛ زیاتر ناوچەی زۆنی زەرد دەکرایە ئامانج.
5-لەم گەڕەی هێرشی درۆنەکاندا؛ زیاتر قورسایی و چڕبوونەوە، خراوەتە سەر پێکانی ئامانجە خۆماڵییەکان لە کوردستان، نەک بنکە و ئامانجە سەربازییەکانی ئەمریکا لە کوردستان.
6- بۆردومانی درۆنەکان، هاوپێچە لەگەڵ پەیام و دەنگۆ و پروپاگەندەی هەڕەشەی گرتنەبەری بژاردەی سەربازی؛ لەلایەن  عیراق بۆ دەستبەسەراگرتنی گێڵگەکانی نەوت و غاز.
7-ئەم شەپۆلە درۆنەی ئەمجارە؛ هاوکاتە لەگەڵ گرژی و تەشەنەسەندنی ناکۆکی و ململانێ و تەنگژەی نێوان حکومەتی هەرێم و حکومەتی ناوەند؛ لەسەر دۆسێی نەوت و مووچە و گەیشتن بە لێواری بنبەست.
8- لەپەنا ئەم درۆنانەی ئەمجارەدا؛ بەغدا، کار بۆ دابڕینی چەندین شارۆچکە و گوند، لە سنووری ئیدارەی سەربەخۆی گەرمیان دەکات؛ بۆ دابڕینیان لەڕووی جوگرافی و کارگێڕییەوە لە هەرێم و لکاندنیان بە پارێزگای دیالەوە.
لەناو ئەو هەنگاوانەی حکومەتی  بەغدا، جموجۆڵی هێزە سەربازییەکانی  عیراق، بۆ داگیرکردنی بیرە نەوتەکانی گەرمیان؛ بەرچاوتر و هەستیارتر و وروژاوتر بوو، چونکە بەدەر لە ئامانجی کۆنتڕۆڵکردنی بیرە نەوتەکان، دەتوانین بڵێین ئامانجی شاراوەی تەعریب و رەتکردنەوەی مادەی 140ی دەستووری  عیراقیشی تیادا بوو، ئەگەر بۆی بچووایەتەسەر، دەبووە دەستپێکی ئاوەڵا بۆ  عیراق؛ جموجۆڵ و پەلهاویشتنی تری سەربازی، بۆ سەر چەند ناوچەیەکی تری کوردستان ئەنجام بدات.
هەرچەندە هێزی پێشمەرگە؛ گەرماوگەرم کەوتە جووڵە، بۆ بەرپێگرتن بە پەلهاویشتنی هێزە ســەربـــازیـــیـــەکانی  عـــیـــراق؛ بەرەو کێڵگەکانی نەوت و توانیان رایانبگرن و بیانگەڕێننەوە؛ بەڵام هەڕەشە و مەترسیی پەلهاویشتن، هێشتا نەڕەویوەتەوە و گرێدراوە بە چارەنووسی کێشە و تەنگژەکە؛ لەنێوان هەرێم و ناوەند.
کێلگەکانی بەرهەمهێنانی نەوت و غاز؛ لەڕووی جوگرافییەوە، زۆرینەیان و گرنگەکانیان کەوتوونەتە ناوچە دابڕێندراوەکانی هەرێم و نزیکن لەخاڵی بەریەککەوتن و رووبەڕووبوونەوە لەگەڵ سوپای  عیراق، هاوکات بەگوێرەی ماددەی 140ی دەستوور، ئەو کێڵگانە کەوتوونەتە ناو چوارچێوەی ناوچە جێناکۆکەکان، گریمانە هەیە حکومەتی  عیراق، تاکلایەنە و بە خواست و بە بەرژەوەندیی خۆی؛ هەوڵبدات سوود لەم دۆسێیەیە وەربگرێت و بەبێ رێککەوتن و پێکهاتن، لەژێر دەستی حکومەتی هەرێمی دەربکات.
ئەم هەڕەشەیە مەترسییەکی جددییە لەسەر ئاسایش و چارەنووسی ئەو کێڵگانە؛ بەتایبەتی ئەوکاتەی کە کێشەکە بگاتە بنبەستی کۆتایی و  عیراق هانا بۆ بژاردەی سەربازی ببات؛ ئەمەش دەبێتە هۆی هەڵگیرسانی شەڕی گەورە، لەنێوان هەرێم و  بەغدا، ئەوکاتە هەندێک هێزی سیاسی و هێزی تری خاوەن قەوارەی چەکداریی ناو  عیراق؛ لاسەنگیی هاوسەنگیی هێز بە بەرژەوەندیی خۆیان دەقۆزنەوە؛ وەک چۆن لە 2017، لەدوای ریفراندۆم قۆستیانەوە و بەزەبری بەکارهێنانی هێز و هێرشکردن؛ شار و شارۆچکە دابڕێندراوەکانیان، خستەوە ژێر دەستی حکومەتی فیدراڵ.
لانیکەم لەم جارەیاندا هەوڵ بۆ داگیرکردنی ناوچەکانی نەوت و غاز دەدەن و بەهۆیەوە گوشار و گەمارۆی زیاتر لەسەر هەرێم دروستدەکەن.
خاڵێکی تر کە بووەتە هۆی دروستبوونی هەڕەشە و مەترسیی زیاتر لەسەر باری ئاسایشی هەرێم؛ بوونی چەندین هێزی چەکداری  عیراقییە، لەدەرەوەی دامەزراوەی رەسمیی سەربازی؛ کە خۆیان بە پابەند و گرێدراو و ملکەچ نازانن، بۆ فەرمان و رێنمایی فەرماندەیی باڵای هێزە چەکدارەکانی  عیراق، بەڵکو هێزی میلیشیایین و بە ناڕاستەوخۆ؛ خزمەتی گوشارە ئیقلیمییەکان دەکەن، لەسەر هەرێم. 

رەهەندەکانی هێرشی ئەمجارە
1- گوشار لەسەر هەرێم؛ بۆ پەسەندکردنی داواکاریـــیـــەکــــانــی عــــیـــراق، لەدۆسیەی نەوت و مووچەدا.
2-کاردانەوە لەبەرامبەر دوایین گرێبەستی نەوت و غاز، کە هەرێم لەگەڵ دوو کۆمپانیای ئەمریکی ئیمزای کرد؛ بە بێ ئاگاداری و راویژ لەگەڵ بەغدا.
3-ترساندنی کۆمپانیا بیانییەکانی نەوت و غاز؛ بۆ راگرتنی کارەکانیان و کشانەوەیان لە کوردستان.
4-دروستکردنی گوشار لەسەر هەرێم؛ چ بۆ نزیکبوونەوە و دروستکردنی متمانە لەگەڵ ئێران، چ بۆ خۆبەدوورگرتن لەناکۆکی و ململانێکانی نێوان ئێران، لەگەڵ ئیسرائیل و ئەمریکا و بادانەوە بەلای ئێراندا؛ لەبری تورکیا و ئەمریکا و ...هتد.
5-گریمانە هەیە، ئامانجێکی شاردراوەی سەربازیی هەبێت لەهێرشی درۆنی ئەمجارەدا؛ لەلایەک بۆ تاقیکردنەوەی تواناکانی هەرێم، لەبەرەنگاربوونەوەی درۆن، لەلایەکی تریش بۆ پەلکێشکردنی هێزی پێشمەرگه بەرەو شەڕ؛ تاکو بەدوایدا دۆسێی پێشمەرگەش بکەنە خاڵێکی تری ناکۆکی و تەنگژە و بیقۆزنەوە بۆ سیناریۆی چەککردن، یان سنووردارکردنی قەبارە و هەیکەل و جۆری چەکەکانی پێشمەرگە.
پێدەچێت بەشێک لە هێزە خاوەن بڕیار و دەستڕۆیشتووەکانی ناو چوارچێوەی هەماهەنگی، کە جڵەوی فەرمانڕەوایی  عیراقیان لەژێردەستە؛ بیر لەقۆستنەوەی ئەو کەش و هەل و زەمینە سیاسییە بکەنەوە کە لەناوچەکەدا دروستبووە؛ لە دژی ئەو پێکهاتە و قەوارە و هێزە سیاسیانەی کە خاوەنی هێزی چەکدارین، ئەویش لەدوای گۆڕانکارییەکانی سوریا و شکست و بەرتەسکبوونەوەی قەبارە و رۆڵ و لاوازبوونی توانای سەربازیی حزبوڵڵا و حەماس و بڕیاری خۆداماڵین لەچەکی پەکەکە، ئەمەش لەدەرەنجامدا ببێتە هۆی لیک بەدەمدا هاتنە خوارەوەی ئەوان؛ بۆ هەڵوەشانەوە، یان بچووککردن و لەقاڵبدانی هێزی پێشمەرگە. 

سەرکردایەتیی سیاسیی کورد، بۆ گرتنەبەری گونجاوترین بژاردە لەبەرامبەر حکومەتی  بەغدا؛ پێویستی بە پێداچوونەوەی پەراگماتیکی هەیە، لەسەر شیکردنەوە و هەڵسەنگاندنی پەیوەندیی و بەرژەوەندییەکانی نێوان ئەمریکا و عیراق لەلایەک، ئێران و  عیراق لەلایەکی تر

تێگەیشتن لە ترەمپ و ئێران؛ وەکو باشترین بژاردە 
لەنێوان حکومەتی فیدراڵ و حکومەتی هەرێم؛ لەسەر چەندین دۆسێی، ناکۆکی و ململانێ هەیە؛ ناکۆکی و ململانێکان زیاتر لەدوای ریفراندۆم، رووی لەتەشەنەسەندن و گرژی و ئاڵۆزیی کردووە، ناوبەناو خاو دەبێتەوە، بەڵام تائێستا بەردەوامە و نەگەیشتۆتە چارەسەری بنچینەیی و یەکلاکەرەوە.
حکومەتی  بەغدا بۆ تەنگپێهەڵچنین و رووبەڕووبوونەوە؛ لەدوای ریفراندۆمەوە چەندین هەنگاوی لەدژی حکومەتی هەرێم ناوە؛ دیارترینیان راگرتنی پرۆسەی فرۆشتنی نەوتە لەڕێگەی تورکیاوە، لە هەنگاوی دووەمدا لەکاردانەوە بەرامبەر رادەستنەکردنی نەوت و داهاتی ناوخۆ بە بەغدا؛ چەند جارێک بڕیاری راگرتنی مووچەی هەرێمی خستۆتە بواری جێبەجێکردنەوە.
پاش درککردن بە هەستیاریی قۆناغەکە و تاوتوێکردنی ورد و بابەتیانەی هەر بژاردە و هەنگاوێک، لەبەرامبەر حکومەتی  عیراق؛ پێویستە پارتی و یەکێتی، خوێندنەوە و شیکردنەوەی واقیعی و لۆژیکی، بۆ ئاست و داهاتووی تەشەنەسەندنی ململانێکە بکەن و لەڕەهەندی ستراتیژییەوە لێی بڕوانن و تێگەیشتنی واقیعییان بۆی هەبێت، نەکەن وەکو کێشەیەکی تەکتیکی و کاتیی رۆژ؛ مامەڵەی لەگەڵدا بکەن و کاتی پێ بکوژن، هەروەها ململانێکە بەتەنها گرێ نەدەن؛ بە ململانێی هەڵمەتی بانگەشەی هەڵبژاردنی نێوان پارت و هێزە رکابەرەکانی ناو چوارچێوەی هەماهەنگیی شیعە، لەئێستاشەوە هیچ هیوا و ئومێدێک؛ لەسەر ئەنجامەکانی هەڵبژاردنی داهاتوو هەڵمەچنن و چارەسەری کێشە و ململانێکەی بۆ دوانەخەن، چونکە ئەگەر هەیە ئەوەی دێت؛ توندتر و رادیکاڵتر بێت.
بۆ دۆزینەوەی چارەسەر؛ پێویستە لە رەهەندەکانی تریشەوە لێکدانەوە بۆ ئەنجامەکانی ئەم کێشە و ململانێیە بکرێت و رێگری بکرێت؛ لەگەیشتن بە قۆناغی بنبەستبوون، چونکە دابڕان بە دوای خۆیدا دەهێنێت و دەبێتە هۆی کار لەکار ترازان و تێکەڵاوبوونی کارتەکان و کەوتنەوەی چەندین لێکەوتە و دەرهاویشتەی نەخوازراو.
سەرکردایەتیی سیاسیی کورد، بۆ گرتنەبەری گونجاوترین بژاردە لەبەرامبەر حکومەتی  بەغدا؛ پێویستی بە پێداچوونەوەی پراگماتیکی هەیە، لەسەر شیکردنەوە و هەڵسەنگاندنی پەیوەندیی و بەرژەوەندییەکانی نێوان ئەمریکا و  عیراق لەلایەک، ئێران و  عیراق لەلایەکی تر؛ بەتایبەتی کە ئەزموونی پرۆسەی سیاسی و فەرمانڕەوایی  عیراق دوای 2003 دەریخست؛ ئەو دوو وڵاتە بە جیاوازیی بەرژەوەندی و ناکۆکییەکانی نێوانیان، لە وڵاتانی تری دراوسێی  عیراق؛ زۆر زیاتر خاوەنی هەژموون و کاریگەریی گەورەن لەسەر  عیراق.
ئەمریکا بۆ بەرپێگرتن و تەنگپێهەڵچنین بە ئێران، پێویستی بە نزیکبوونەوە و گەشەپێدانی زیاتری پەیوەندییەکانی هەیە لەگەڵ  عیراق، لەئێستادا خۆی بە سوپاسگوزار و قەرزدارباری حکومەتی  عیراق دەزانێت، لە بێلایەنکردنی هێزە  عیراقییە وەلائیەکانی سەر بە میحوەری مقاوەمەتی ئیسلامیی سەر بە ئێران؛ لە شەڕی 12 رۆژەی نێوان ئێران لەگەڵ ئیسرائیل – ئەمریکا، لەبەر ئەوە ئەمریکا بەردەوام دەبێت لەسەر گرنگیدان بە پرۆسەی سیاسی و فەرمانڕەوایی لە عیراق و گرتنەبەری سیاسەتی کاریگەر لەبەرامبەری.
لێرەدا پێویستە بزانین؛ هەڵوێست و سیاسەتی ئەمریکا، لەسەر ململانێکانی نێوان هەرێم و ناوەند؛ بەرەو کوێ ئاراستە دەگرێ؟ بەرەو پشتیوانیکردن لە هەرێم؟، یان بەپێچەوانەوە؟؛ بەرەو کارکردن بۆ راگرتنی هاوسەنگیی هێز لە نێوانیان؟، یان پاڵپێوەنانیان بەرەو بەریەککەوتن و پێکدادان، بۆ ئامانجی گۆڕینی هاوسەنگیی هێز و شکانەوەی ئەنجام بە بەرژەوەندیی لایەکیان؟ 
بەهەمان شێوە، ئێران پێویستی بە عیراقە و وەکو هاوپەیمانێکی خۆی لێی دەڕوانێت، تیایدا خاوەنی پێگە و هەژموونە، گرنگیی  عیراق بۆ ئێران، زۆر زیاتر و پێویستتر بووە، بەتایبەتی لەدوای رووداو و پێشهاتەکانی سوریا و ئەو گۆڕانکارییانەی تر کە بەسەر پێکهاتەکانی میحوەری مقاوەمەتدا هات و بووە هۆی پاشەکشەی کەمەربەندیی ئێران؛ لە سنوورەکانی سوریا، لوبنان، فەڵەستین ئوردن؛ لەبەرامبەر ئیسرائیل. 
پێگە و هەژموونی ئێران؛ بە ئاسانی و بەخێرایی لە عیراقدا هەڵناکەنرێت، ئەمە لەم قۆناغەدا دیفاکتۆیە و پێویستە نادیدە نەکرێت، لەهەمان کاتدا ئەوەش لەبەرچاو بگیرێت؛ ئێران بەکاریگەریی دەمێنێتەوە لەسەر پرۆسەی سیاسی و فەرمانڕەوایی و ناوەندی بڕیار لە عیراق، ئەوانەشی لە عیراق لە دوای 2003ەوە؛ بوونەتە فەرمانڕەوا و خاوەنی بڕیار، پێویستیان بە پشتیوانی و تیشکی سەوزی ئێران هەبووە؛ بۆ چوونە سەر کورسیی دەسەڵات.
بە پێویستی دەزانم ئەوە بەبیربهێنمەوە، لەڕابردووشدا و لەسەردەمی فەرمانڕەوایی پێشووی ترەمپدا، هەردوو وڵات؛ لەناکۆکی نێوان هەرێم و ناوەند لەسەر ریفراندۆم؛ تەبا و تەواوکەری یەک هەلوێست بوون، بۆ دژایەتیی ریفراندۆم، ئەوەبوو لەدوای ئەنجامدانی پرۆسەی ریفراندۆم؛ هێزە سەربازییەکانی  عیراق بە هاوکاریی ئێران و بە پشتگیریی تورکیا و بەتیشکی سەوزی ترەمپی سەرۆکی ئەو کاتی ئەمریکا هێرشیان کردە سەر کەرکوک و ناوچە دابڕێندراوەکانی هەرێمی کوردستان.
جێی ئاماژەیە ترەمپ هەر پشتی نەکردە هەرێمی کوردستان، بەڵکو لە سوریاش، لەدوو هێرشی سوپای تورکیا و هێزە بریکارەکانی، بۆسەر چەندین شار و شارۆچکەی کوردستانی رۆژئاوا، تیشکی سەوزی بۆ سوپای تورکیا هەڵکرد لەشکرکێشیی بکات؛ یەکێکیان لەکاتی ئۆپەراسیۆنی چڵە زەیتون لە 2018؛ کە تیایدا شاری عەفرین و دەوروبەری داگیرکرا، ئەوەی تریان لەکاتی ئۆپەراسیۆنی کانی ئاشتی، کە لە 2019دا ئەنجامی دا.
ئەمە بەدەر لە لارینەبوون و دژ رانەوەستانی ترەمپ، لەدرێژەپێدان و بەردەوامیی شەڕ و لەشکرکێشیی یەکەمی سوپای تورکیا بۆ سەر کوردستانی رۆژئاوا، کە لەمانگی هەشتی 2016ەوە، بەناوی ئۆپەراسیۆنی قەڵغانی فورات دەستیپێکردبوو؛ درێژببووەوە بۆ ناوەڕاستی 2017، ئەمە لەکاتێکدا کە ترەمپ لەسەرەتای ئەو ساڵەدا بوو بە سەرۆک کۆمار.
ئەگەر سەرکردایەتیی سیاسیی کورد؛ خوێندنەوە و تێگەیشتنی تازە، بۆ سیاسەت و تەکتیک و ستراتیژی ئەمریکا لەم قۆناغەی ترەمپدا بکات؛ بۆی دەردەکەوێت کە هەگبەی سیاسەتی دەرەوەی ئەمریکا لەسایەی ترەمپدا؛ خاڵیە لەهەموو بەهایەکی مرۆیی و ئەخلاقی، هەگبەکە هیچی تیا نییە، تەرخانکراوە بۆ سیخناخکردن بە گرێبەستە داراییەکان، لەم سۆنگەیەوە کێ پارەی زیاتر بدات؛ دەتوانێت سیاسەت و هەڵویست لە ئەمریکا بکڕێت، یان کێ ئامادە بێت بۆ دادۆشینی زیاتر، یان کێ خزمەتی ستراتیژی ئەمریکا بکات و سیاسەتەکانی ببێتە هۆی بەدەستهێنانی دەستکەوت و قازانجی ئابووریی زۆر بۆ ئەمریکا؛ ئامادەن ناوی لەلیستی تیرۆری لای خۆیان دەربهێنن و بیکەنە قارەمان و سیمبولی ئاشتی و دیموکراسی.
هەروەها ئەگەر سەرکردایەتیی سیاسیی کورد؛ خوێندنەوە و تێگەیشتنی تازە، بۆ سیاسەت و تەکتیک و ستراتیژی ئێران، لە قۆناغی دوای شەڕی 12 رۆژە و ئەو رووداوانەی کە بەسەر میحوەری مقاوەمەتدا هات و لەبەرژەوەندیی ئێران نەبوو بکات؛ بۆی دەردەکەوێت کە ئێران لەجاران زیاتر و توندتر دەست بە عیراقەوە دەگرێت و کۆششی زۆرتر دەکات بۆ پاراستنی پێگە و هەژموون و بەرژەوەندیەکانی خۆی، لەناویاندا بەرژەوەندیی ئاسایشی نەتەوەیی خۆی لەناو  عیراقەوە.
ئەگەر سەرکردایەتیی سیاسیی کورد؛ بتوانێت بە هاوسەنگی مامەڵە لەگەڵ فاکتەری ئەمریکا و ئێران لە عیراقدا بکات و خۆی بپارێزێت، لەکەوتنە ناو شەپۆلی دژ و پێچەوانەی ئاراستەی سیاسەتی ئەمریکا و خۆ بەدوورگرتن لەبوونە هەڕەشە؛ لەسەر بەرژەوەندیەکانی ئێران، ئەوا دەتوانێت لەژوورەکانی کۆڵانەکانی پشتەوە؛ کێشە و ململانێکانی هەرێم، لەگەڵ حکومەتی ناوەنددا؛ بەرەو ئاقاری چارەسەر ببات.
دواجار ئەمە بەشێکە لەکەلەپووری سیاسی و ئەزموونی فەرمانڕەوایی سەرکردەی نەمر مام جەلال؛ کاتێک کە سەرۆک کۆماری  عیراق بوو، لەگەرمەی ناکۆکی و ململانێکانی نێوان ئەمریکا و ئێران لەسەر گۆڕەپانی سیاسیی  عیراق، لەیەکێک لەژوورەکانی پشتەوە؛ لەگەڵ باڵیۆزی لایەکیان نانی دەخوارد، بۆ چا خواردنەوەکەش دەچووە لای باڵیۆزەکەی تر لە ژوورێکی تردا.