لە باشووری سوریا، چیای دروزەکان دوای چەندین دەیە بێدەنگی شکاند، ئەم دەنگە تەنها داوای خزمەتگوزاری نییە، بەڵکو هاواری گەلێکە کە دەیەوێت چارەنووسی خۆی دیاری بکات. کۆمەڵگەی دروزی، کە سەدان ساڵ وەک پارێزەری ئەم چیایانە ژیاون، ئێستا سەیری ئاسۆیەکی نوێ دەکەن کە تێیدا خۆیان بڕیار لەسەر داهاتوویان دەدەن. لە ناوەڕاستی قەیرانی ئابووری و سیاسیی سوریادا، دروزەکان دەستیان بە دروستکردنی سیستمێکی خۆبەڕێوەبەری کردووە. ئەمە تەنها وەڵامێک نییە بۆ کەمتەرخەمی حکومەتی ناوەندی، بەڵکو گوزارشتە لە خواستی قووڵ بۆ پاراستنی ناسنامە و دابینکردنی ئاسایش. هەنگاوەکانی سەرەتا وەک دامەزراندنی هێزی بەرگری و سیستمی ئابووریی خۆماڵی، هێڵی سووری پەیوەندیی نێوان چیا و دەسەڵاتی ناوەندییان بەزاندووە.
نەوەی نوێی دروزەکان - لاوانی خوێندەوار، ژنانی چالاک و چینی ناوەندی شار، رۆڵێکی گرنگیان گرتووەتە ئەستۆ، ئەمانە بیرۆکەی نوێ دەهێننە ناو کۆمەڵگەیەکەوە کە بە درێژایی مێژوو لەلایەن پیاوانی ئایینی (عاقڵ) بەڕێوە براوە. گفتوگۆیەکی نوێ لەسەر پەیوەندیی نێوان نەریت و نوێبوونەوە لە ئارادایە.
قەیرانی چیای دروزەکان، بەشێکە لە وێنەیەکی گەورەتر کە هەموو سوریا دەگرێتەوە. هەمان ئەو هەستی بێبەشبوون و فەرامۆشکردنە کە لە ناوچەکانی کوردستان (جەزیرە) و ناوچە سوننەنشینەکان هەیە، لێرەش دەبینرێت. هەموویان قوربانیی سیستمێکن کە نەیتوانیوە مامەڵە لەگەڵ فرەچەشنی پێکهاتەی سوریا بکات.
سەرەڕای ئەوەی کە هەموو کەمینەکان و پەراوێزخراوەکانی سوریا هاوبەشن لە هەستی بێبەشبووندا، بەڵام جیاوازییە مێژوویی، ئایینی و کەلتورییەکان، بەربەستی نادیاری دروستکردووە لە نێوانیاندا. هەندێک خەونی سوریایەکی فیدراڵی دەبینن، لە کاتێکدا هەندێکی تر بڕوایان وایە تەنها سەربەخۆیی دەتوانێت مافەکانیان بپارێزێت.
حکومەتی ناوەندی دەتوانێت هەندێک مافی خۆبەڕێوەبەری بدات بە دروزەکان، بەڵام ئەمە کێشەکە دوا دەخات نەک چارەسەری بکات.
روبەڕوبوونەوەی سەربازیی لە نێوان دروزەکان و هێزەکانی حکومەت، دەتوانێت ببێتە هۆی دەستێوەردانی دەرەکی و دابەشبوونی زیاتری سوریا.
لەگەڵ ئەمەشدا دروستبوونی هاوپەیمانییەک لە نێوان پێکهاتە جیاوازەکانی سوریا دەتوانێت هاوسەنگیی نوێ دروستبکات و گوشار بخاتە سەر دەسەڵاتی ناوەندی.
ئێستا دروزەکان لەسەر دووڕیانێکی مێژوویی وەستاون، یان دەبێت چاوەڕێی گەڕانەوەی ئاشتی بن کە لەوانەیە هەرگیز نەیەت، یان دەبێت بوێرانە رێگای نوێ هەڵبژێرن. پرسیاری گرنگ ئەوەیە، چۆن دەتوانن ناسنامەی خۆیان بپارێزن بەبێ ئەوەی لە چوارچێوەی نیشتمانی گەورەتر دابڕێن؟
ئەگەر سوریا نەتوانێت مۆدێلێکی نوێ بونیاد بنێت لەسەر بنەمای هاووڵاتیبوونی یەکسان، نەک تەنها چیای دروزەکان، بەڵکو تەواوی وڵات بەرەو دابەشبوونێکی ئارام دەڕوات کە تێیدا هەر ناوچەیەک وەک دورگەیەکی جیاواز دەژی.
وەک چۆن ئاو بە سروشتی خۆی رێڕەوی خۆی دەدۆزێتەوە، گەلانیش ناچارن رێگای خۆیان بدۆزنەوە، کاتێک دەوڵەت ناتوانێت پارێزگارییان لێ بکات. ناسنامەی دروزی نامرێت، بەڵکو تەنها شێوازی دەربڕینی دەگۆڕێت.
