هەوڵەکانی حکومەتی عیراق بۆ بەهێزکردنی ئابووری

ئا: عەبدوڵڵا سدیق


هەفتەی پێشوو مەزهەر محەمەد ساڵح راوێژکاری  سەرۆک وەزیرانی عیراق محەمەد شیاع سودانی بۆ کاروباری ئابووری و دارایی،  بە میدیاکانی  راگەیاند: حکومەتی عیراقی لەرێگەی  دانانی نەخشە و پلانێکی ستراتیژییەوە هەوڵی بەهێزکردنی ئابووری دەدات. وتیشی  هەوڵ دەدرێت عیراق تێکەڵی ئابووری جیهانیی بکرێت و کەرتی تایبەتیش بەهێزتر بکرێت. راشیگەیاند، عیراق  لەڕووی  سامانی سروشتییەوە وڵاتێکی دەوڵەمەندە و دەکرێت رۆڵی لە ئابووری جیهاندا بەهێزتر بکرێت. وتیشی، کار دەکرێت بۆ بەهێزکردنی کەرتی غازی سروشتی بەشێوەیەک کە عیراق ببێتە یەکێک لە وڵاتانی هەناردەی غاز لە جیهاندا.

وڵاتێکی دەوڵەمەند
مەزهەر محەمەد ساڵح  رایگەیاند: عیراق وەکو وڵاتانی ئەمریکا و روسیا و سعودیە وڵاتێکی دەوڵەمەندەو لەڕووی سامانی سروشتییەوە پلەی نۆیەمی هەیە لە جیهاندا، ئێستاش لە قۆناغی راگوزەردایە بۆئەوەی ببێتە یەکێک لە ئابووریە گەشەسەندووەکانی جیهان. وتیشی بەپێی لێکۆڵینەوە نێودەوڵەتییەکان بێت، عیراق لەڕووی سامانی سروشتییەوە، دەوڵەمەندترین وڵاتی جیهانە.

تێکەڵبوون لەگەڵ ئابووری جیهان
لە درێژەی لێدوانەکەیدا راوێژکارەکەی سودانی رایگەیاند:  فەلسەفەی دەوڵەت بریتییە لە بەشدارییکردنی کەرتی تایبەت لە ئابووری وڵاتدا، لەمبارەیەشەوە وەبەرهێنانێکی زۆر کراوە، کە لەڕووی تەکنۆلۆژییەوە ئاستێکی باڵای هەیە بەشێوەیەک لەگەڵ ئەو پێشكەوتنە تەکنۆلۆژییەدا یەکبگرێتەوە کە ئەمڕۆ لە جیهاندا هەیە. وتیشی: لەرێگەی کۆمپانیا نێودەوڵەتییەکانەوە، هەوڵی باش بۆ وەبەرهێنان و تێکەڵبوونی عیراق بە ئابووری جیهانەوە دەدرێت، ئامانجیش لەم هەوڵانە، بەرزکردنەوەی ئاستی بژێوی هاووڵاتییان و جۆراوجۆرکردنی سەرچاوەی داهاتی دەوڵەتیشە.

بەپێی لێکۆڵینەوە نێودەوڵەتییەکان بێت، عیراق لەڕووی سامانی سروشتییەوە، دەوڵەمەندترین وڵاتی جیهانە

شەش پرەنسیب بۆ بەهێزکردنی ئابووری عیراق
لە درێژەی لێدوانەکەیدا  مەزهەر محەمەد ساڵح   رایگەیاند: لە سەردانەکەی محەمەد شیاع سودانی سەرۆک وەزیرانی عیراق  بۆ هۆڵەندا، لە کاتی کۆبوونەوەی لەگەڵ خاوەنی کۆمپانیاکان و پیاوانی کاری نێودەوڵەتی رایگەیاند:  ئێمە دەمانەوێت ئابووری عیراق بەهێزتر بکەین، ئەمەش لە رێگەی شەش پرەنسیبی گرنگەوە  کە ئەوانیش بریتین لە:
پرەنسیبی یەکەم: چاکسازییکردن لە هەموو کەرتەکانی ئابووری وڵات، بە جۆرێک کە چیتر تەنها پشت بە کەرتی نەوت نەبەسترێت.
پرەنسیبی دووەم: پشتگیرییکردن و هاوکارییکردنی جووتیاران و خاوەنی کێڵگەکان، بۆ بەهێزکردنی کەرتی کشتوکاڵ، ئەمەش لە رێگەی بەکارهێنانی پێشکەوتووترین تەکنۆلۆژیا لە بواری بەکارهێنانی ئاو، چاککردنی زەوی، لەمەشدا دەتوانین سوود لە ئەزموونی جیهان وەربگرین لە پێش هەمووشیانەوە هۆڵەندا، کە لەم بوارەدا وڵاتێکی زۆر پێشکەوتووە.
پرەنسیبی سێهەم:  دەوڵەت هەوڵدەدات گەرەنتی سەروەری پێشکەش بە کەرتی تایبەت بکات، کە دەکاتە 85 %ی بەهای پڕۆژەکان، بۆ دڵنیابوون لە گواستنەوەی پیشەسازی و تەکنەلۆژیا و خزمەتگوزارییە جیهانییە مۆدێرنەکان بۆ وڵاتەکەمان.
پرەنسیبی چوارەم: بەهێزکردن و گەشەپێدانی بەندەری فاو، ئەمەش پاش ئەو چاکسازییە گەورانەی کە لە ساڵی 2025 تەواو دەبێت، هەوڵدەدرێت بەندەری فاو ببێتە سەنتەرێکی گەورە بۆ پێشخستن و گەشەپێدانی ئابووری و ببێتە رێرەو دەروازەیەکی گرنگ کە عیراق بە جیهانەوە ببەستێتەوە.  جێگەی ئاماژەیە لەم ماوەیەدا شۆستەی پێنجەم  پێشوازی لە یەکێک کەشتییە گەورەکانی جیهان کرد و ئەمەش سەرەتایەکی زۆر باشە بۆ بەهێزبوونی ئەم بەندەرە.
پرەنسیبی پێنجەم: چاکسازی لە کەرتی دارایی و بانکیدا بۆ ئەوەی  ئەم کەرتە بتوانێت لەسەر ئاستی نێودەوڵەتی کێبڕکێی بانکەکانی جیهان بکات و  پابەندبێت بە پێوەرە جیهانییەکان لە بواری کەرتی بانکیدا.  چاکسازی لە کەرتی بانکی، بە یەکێک لە کارە گرنگ و پێشینییەکانی حکومەت دادەنرێت، چونکە حکومەت دەیەوێت چاکسازی لە کەرتی بانکیی و دارایی بکات، بەشێوەیەک کە لەگەڵ پێشکەوتنی ئابووری و پڕۆژەکانی ئاوەدانی و گەشپێدان ئابووری یەکبگرێتەوە.   هەروەها پابەندبوون بە  ستاندارە نێودەوڵەتییەکان. بەرنامەی چاکسازی حکومەت بریتییە لە   بەستنەوەی کەرتی دارایی کاریگەر، بە بەرنامەکانی گەشەپێدان و ئاوەدانکردنەوە.
پرەنسیبی شەشەم و کۆتایی: ویست و خواستی بازاڕی دارایی و بانکی جیهانی بۆ کردنەوەی لقی بانک و چالاکییەکانیان لە عیراق، ئەمەش ژینگەی دارایی و وەبەرهێنان و یەکخستنی ئابووری عیراق لەگەڵ ئابووری جیهانی بەرز دەکاتەوە. ئێمەش پشتگیریی و هاوکاری بانکە جیهانییەکان دەکەین تاوەکو لە عیراق لقی خۆیان بکەنەوە. 

پلانی چاکسازی ئابووری حکومەتی عیراق بریتییە لە  هەمەچەشنکردنی ئابووری، هەمەچەشنکردنی ئابوورییش، لە کەرتی نەوتەوە دەستپێدەکات 

بەهێزکردنی کەرتی غاز
لەلایەکی ترەوە مەزهەر محەمەد ساڵح    رایگەیاند:  عیراق دەیەوێت بەرهەمهێنانی غاز بەهێز بکات و بەشێوەیەک ببێتە وڵاتێک کە هەناردەی غاز بکات و ببێتە یەکێک لەو 10 دەوڵەتەی جیهان، کە غاز هەناردەی دەرەوە دەکەن و پێگەیەکی بەهێزی لە وڵاتانی هەناردەی غاز هەبێت.  راشیگەیاند: عیراق لەڕووی یەدەکی غازەوە  خاوەنی یەدەکێكی زۆری غازی سروشتییە و پلەی 12ی هەیە لە جیهاندا ، بەڵام بەداخەوە ساڵانە تەنها 9 ملیار مەتر دووجا غاز بەرهەم دەهێنێت.
وزەی نوێبووەوە
لە درێژەی لێدوانەکەیدا  راوێژکارەکەی سودانی  رایگەیاند:  عیراق یەکێکە لەو وڵاتانەی کە ئەگەری زۆرە بەشداری لە بەکارهێنانی وزەی نوێبووەوە بەتایبەت وزەی خۆر بکات. چونکە عیراق یەکێکە لەو وڵاتە دەگمەنانەی کە سەعاتی  خۆرهەڵاتن  تێیدا زۆرە.
وتیشی: عیراق پێویستی بەوەیە بچێتە سەردەمی وزەی نوێبووەوە، ئەمە جگە لەوەی رێز لە رێکەوتنەکانی سفری کاربۆن دەگرێت بۆ بەکارهێنانی گونجاوی غازی سروشتی.  ئاماژەی بەوەشکرد، پێویستە  سەرچاوەکانی بەرهەمهێنان و بەکارهێنانی وزە، هەمەچەشن بکرێت و لەگەڵ  گەشەپێدانی ئابوورییدا یەکبگرێتەوە. وتیشی: ئەمڕۆ ئێمە پێویستمان بە بەرهەمهێنانی دوو هێندە وزەی زیاترە. 

هەمەچەشنکردنی ئابووری عیراق
  دواتر ساڵح ئاماژەی بەوەکرد، پلانی چاکسازی ئابووری حکومەتی عیراق بریتییە لە  هەمەچەشنکردنی ئابووری، هەمەچەشنکردنی ئابوورییش، لە کەرتی نەوتەوە دەستپێدەکات بە جۆڕێک بە شێوەیەکی سەرەکی پشت بە داهاتی نەوت نەبەسترێت. هەروەها حکومەت هەوڵ دەدات کە کەرتی پیشەشازی پیترۆکیمیایی بەهێز بکات بەشێوەیەک کە  پشت بە بەرهەمی ناوخۆیی ببەسترێت، چونکە ئەمڕۆ عیراق ساڵانە بە بڕی 5 ملیار دۆلار، بەرهەمی پیترۆکیمیایی لە دەرەوە هاوردە دەکات. 
 وتیشی: عیراق توانای ئەوەی هەیە کە بەرهەمە نەوتییەکانی زیاتر بکات، بەشێوەیەک لە جیاتی ئەوەی هاوردەی  بکات، ببێتە یەکێک لەو وڵاتە پێشكەوتووەکان لە بواری هەناردەکردنی بەرهەمە نەوتییەکان. 
سەرچاوە: رۆژنامەی سەباح
 www.ina.iq

مەزهەر محەمەد ساڵح