بۆ یەك گۆرانی و سەد گۆرانی

رزگار سەعید


لیاویو نووسەر و شاعیر و مۆسیقاژەنێكی چینییە بەهۆی هەڵوێستی رەخنەگرانەی بەرامبەر حكومەتی چین نووسینەكانی قەدەغەكراون. كاتێك شۆڕشی رۆشنبیریی لە ساڵی 1966 دەست پێدەكات ، باوكی بە دژە شۆڕش تۆمەتبار دەكرێت،  بۆ پاراستنی منداڵەكانیان بەناچاریی دایك و باوكی لێك جودا دەبنەوە و لەگەڵ دایكیدا دەمێنێتەوە.
بەهەژاری گەورە دەبێت، حەزی بۆ شیعری رۆژئاوایی زیاد دەكات، دەست دەكات بە نووسینی شیعر و لە ماوەیەكی كەمدا لە گۆڤارە ئەدەبیەكان بەرهەمەكانی بڵاو دەكاتەوە و دەناسرێت، دەسەڵاتدارانی چینیی بەو شێوازە شیعرییە رۆژئاواییەی بێزار دەبن و بە "پیسبوونی فیكری" دەیخوێننەوە، تاوەكوو سەرئەنجام دەیخەنە لیستی رەشەوە.
لیاو لە شوباتی 1990  لەگەڵ تیمێكی سینەمایی كار لەسەر فیلمێك دەكات سەبارەت بە رووداوەكانی گۆڕەپانی تیانانمەن  بەناوی Requiem Mass ، دەسەڵاتدارانی چین لەسەر شیعری كۆمەڵكوژی و بەتاوانی "بڵاوكردنەوەی پڕوپاگەندە دژی شۆڕش بەهاوكاریی دەرەكی سزای چوار ساڵ زیندانی بەسەردا دەسەپێنن و دەبێتە قوربانی توندوتیژی و ئەشكەنجەدانی بەرپرسانی زیندان، دوو جار هەوڵی  خۆكوشتن دەدات.
لەكتێبی شایەتحاڵییەكانم سەبارەت بەو زیندانی كردنە كتێبێك دەنووسێ بەناوی بۆ یەك گۆرانی و سەد گۆرانی- For a Song and a Hundred Songs  لە ساڵی 2011 لە ئەڵمانیا بە سێ زمانی (ئەڵمانی، ئینگلیزی، چینی) بڵاوی دەكاتەوە و دەنووسێت" رۆژێكیان لەبەرخۆمەوە گۆرانیم دەگوت پاسەوانەكە گوێی لێبوو، سزایاندام بەوەی دەبێت سەد گۆرانی بڵێم، منیش رازی بووم، بەدرێژایی ماوەی ئەو سەد گۆرانییە ئەوان بەردەوام بوون لەلێدانم." 

زیندان ئاسوودەییەكی باڵا بەویژدان دەبەخشێت لەبری پەشیمانی و خۆلۆمەكردن

نامەی لیو بۆ لیاو
لەپێشەكی چاپە ئەڵمانییەكە نووسەرێكی هاوڕێی بەناوی لیو شیاو نامەیەكی بۆ لیاو یوو نووسیوە و لەبەشێكیدا دەڵێت:
لیاوی ئازیزم، بۆ بەمجۆرە ئەشكەنجەم دەدەیت! كە دەنگت دەبیستم، لە خۆم دەپرسم تۆ بڵێی مافی بەردەوامبوونی ژیانم هەبێت، لەكاتێكدا ژیان بەردەوامە؟  من دەگریم، فرمێسكەكانم بە ئاقاری ناوەوە دەڕژێن، خەڵكانێك وەك جاران بێ پەروا و نەبەردانە مردوون، ئەوەی رزگاریان بووە تەنها سەگەكانە! ئایا من سەگم! ئێمە سەگین؟ هاوڕێ گیان هیچ بەزەییت بەخۆتدا نەیەتەوە! لانی كەم سەگەكان هێشتا سەگن، بەڵام چینییەكان بە مرۆڤێتی ماونەتەوە یاخود نا؟ سەگەكان هێشتا وەك سەگ مامەڵەیان لەگەڵدا دەكرێت؟ مەخابن بە ئەندازەی سەگیش بەهامان نییە، نەوەكانمان بەهایان كەمترە لە سەگ، ئێستا چینییەكان هیچ نین، ئێمەی بەناو نوخبە هیچ نین،  ئەو خوێنەی رژا لە رابردوودا هیچ نەبوو، خیانەتەكەش هیچ نەبوو، لەبیركردنەكەش هیچ نییە، ئێوە بەهۆی شیعری "كۆمەڵكوژی" یەكەتانەوە چوار ساڵتان لە زینداندا بەسەر برد، پێموایە شایانی ئەوەبوون ئەو هەموو ئازارە بچێژن.
زیندان ئاسوودەییەكی باڵا بەویژدان دەبەخشێت لەبری پەشیمانی و خۆلۆمەكردن. هەنووكە جیهان گۆڕاوە بەراورد بە رابردوو، مانگی حوزەیران بۆ من رەشترین و خوێناویترین رۆژ بوو، بەڵام تێكڕای ئەو رۆژ و شەوانەی دواتر نە رەش بوون نە سوور، ئەگەر بێشەرمی رەنگێكی هەبێت، دەكاتە ئەو جۆرە رەنگە.
ئەوەی مامەڵەی هەرگیز لەگەڵدا ناكرێت و ناتوانرێت دڵنەوایی بدرێتەوە ئەو كەسە بەدبەختانە بوون لەپێناو وڵاتەكەماندا گیانیان لەدەستدا، دوا بڕگە كە بتوانم رێزێك بنوێنم و پێت بڵێم "سوپاس هاوڕێ سەر رووت و دێرینەكەم!."
ساڵی 1994 بەهۆی فشاری نێودەوڵەتییەوە، 50 رۆژ پێش كۆتایی هاتنی سزاكەی ئازاد  دەكرێت، دەسەڵاتدارانی چینیش دەڵێن ئازادكردنەكەی بەهۆی "هەڵسوكەوتی باش"یەوەیە بووە.
لە ساڵی 1998 كۆمەڵە شیعرێك بەناوی كەوتنی پەرستگای پیرۆز بڵاودەكاتەوە و دوای بڵاوبوونەوەی قەدەغە دەكرێت، بەمجۆرە نووسینەكانی سانسۆریان دەخرێتە سەر و ناچار دەستنووسەكان دەنێرێتە تایوان بۆ چاپكردن، چەند جارێك هەوڵدەدات بێتە دەرەوەی وڵات و شكست دێنێت. لە هاوینی ساڵی 2011 لە رێگەی ڤێتنامەوە هەڵدێت بۆ ئەڵمانیا.

كتێبی بۆ یەك گۆرانی و سەد گۆرانی 
كۆی گێڕانەوەی كتێبەكە باس لە دڕندەیی و بێمانایی و سەركوتكردن دەكات، هەندێك لەو زەلیلكردنە سەخت و كینییانەی كە بەهۆی دیكتاتۆریەت و سیستەمی مۆدێرنەوە دروست بوون.
لیاو هەوڵیداوە بە زمانە بەهێزەكەی، هەندێكجار وەهمیی، هەندێكجاریش فرە وێنەیی، دەنگێكی جودا بە گوێی گەلی زەلیلكراوی چینیی بەرز بكاتەوە و بڵێت رۆژێك دێت دیموكراسی بگەڕێتەوە.
لە ئابی 2013، لیاویو لەگەڵ سەماكار بێتینا ئیساكا و ئاوازدانەر كەمانچەژەن ستیفان پۆیتز، پڕۆژەی سەمای دەق- دەنگ- میوزیكی ئەزموونگەریی پێشكەش دەكەن و دەقەكانی ناو كتێبەكە دەخوێننەوە كە لیاو وەك حیكایەتخوان و نمایشكار و میوزیكژەن دەبینرێت.
لە پێشەكی كتێبەكەدا بەمجۆرە دەگێڕیتەوە و دەنووسێت" لە زیندان فێری ژەنینی فلوت بووم. كاتێك خەمێك دایدەگرتم، بەژەنینی ئەو ئامێرە تووڕەییەكەم دەڕەواندەوە. ژیانم سەخت بوو، وەك لەسەر لێواری چەقۆیەك دانیشتبم، تاكە بژاردەم ئەوە بوو چۆن خۆم لەگەڵ بازاڕدا بگونجێنم، ئایا بەردەوام بم لە نووسین یان خۆم بكوژم.
لیاو نووسین هەڵدەبژێرێت وەك چەندین نووسەری دیكەی نیشتمان، بەڵام هوشیارتر و ئارامتر و كراوەتر و  واقعیتر هاوشێوەی نووسەری كتێبی "دوورگەی گولاگ" كە دەڵێت: لەیادكردن واتە لەدەستدانی هەردووچاو! هەربۆیە نەیدەتوانی ژیانی چەوساوەكان لە یادبكات.
لە یەكێك لە ساردترین ئێوارەكانی زستانی ساڵی 1994دا، لیاو سەردانی شاعیر لیو شاهی دەكات، كە پێشتر لەلایەن ماوتسی تۆنگەوە رەخنەی لێگیرابوو، رێنمایی دەكات چیدی دوای شیعر نووسین نەكەوێت، بەڵكوو وەك شایەتحاڵێكی مێژوویی كار بكات، چونكە شیعر نووسین كارێكی گەمژانەیە، تۆیەك كە بەهرەیەكی نائاساییت هەیە ئەویش نووسینە و درۆش نانووسیت تاوەكوو بڵاویبكەیتەوە. پێویستە بەچاوی خۆت ئازارەكان ببینیت و ئەزموونیان بكەیت.
زۆرێك لەو كەسانەی دەكەونە دەست رژێم كەسانی بێ ئەزموونن، بەڵام تۆ دەرفەتێكت پێدراوە هەموو ئەمانە بنووسیت، هەندێك جار تێپەڕبوون بەنائومێدیدا نیعمەتە! دەبێت راستگۆ بیت كاتێك دەنووسیت، ئەوكاتە كارەكەت دەبێتە شایەتحاڵ و وەك ئەرشیف سەیر دەكرێت، خەڵكی نووسینەكانت قەرز دەكەن و دەیخوێننەوە، دەبێتە بەڵگە بۆیان، ئەمەش خراپ نییە. هەركەسێك بەدرۆ شایەتحاڵی بدات، تووشی تووڕەیی ئاسمان دەبێت!.