کورد و ‌دەستووری عیراق، پێویستمان بە زەمانەتە

ئەگەر رۆحیەتی دیموکراسی و داننان بە مافەکانی مرۆڤدا نەبێ، بەتەنها بوونی دەستوور لە عیراق، کێشەی کورد و گشت کێشەکانی تر چارەسەری بنەڕەتی بۆ ناکرێت. 
سوننەی عیراق بەشێکی بەرچاویان، هەر دەنگیان بەم دەستوورە نەداوە! شیعەی عیراقیش کە ئێستا باڵادەستە لە حوکمڕانی عیراق، لەچەندین بۆنە و مەراسیمدا زۆرێک لە سیاسییەکانیان، لە باسکردنی ئەم دەستوورە و جێبەجێکردنی مادەکانی، پێیانوایە بەپەلە نووسراوەتەوە، یاخود وتویانە کورد دایڕشتووە، ئەمەش ئەوە دەگەیەنێت کە پێی رازی نین و هەرکاتێک دەرفەتیان هەبێ دەیگۆڕن و بە ئارەزووی خۆیان، بەندەکانی جێبەجێدەکەن. 
کورد هەر ئەوەندەی بۆ چۆتەسەر و بەغداش ئەم دەستوورە بە تەواوی و بە قازانجی کورد جێبەجێناکات.
 نموونەی هەرە زەقیش مادەی 140ە کە بە چارەسەرنەکراوی ماونەتەوە.
 لە دەستووری عیراقدا هاتووە کە هەردوو زمانی کوردی و عەرەبی زمانی رەسمین، کەچی بەتەواوی جێبەجێ نەکراوە.

راستە کێشەی کورد هەقیقەتێکی مێژووییە، بەڵام بۆ بەدەستهێنانی مافە سیاسییەکانمان تەنها مێژوو بەس نییە، بەڵکو پێویستمان بە زەمانەتە

دادگای فیدراڵی بنەمایەکی سەرەکییە 
بنەمای حکومڕانیی عیراق بوونی دادگای فیدراڵی و هەڵبژاردنە، یەکێک لە سێ پۆستە سەرۆکایەتییەکانیش کە تا ئێستا بۆ کوردە، بەڵام تەنها هەڵبژاردن مافەکانمان دابینناکات، چونکە کورد نزیکەی %15 ی دانیشتوانی عیراق پێکدەهێنێت، و لە ئەنجومەنی نوێنەراندا 50 بۆ 60 کورسیی بەردەکەوێت، لە ساڵانی رابردوو هەندێک بابەت لە ئەنجومەنی نوێنەران بەبێ کورد تێپەرێندراون. 
دادگای فیدڕاڵیش کە لە نۆ ئەندام پێکدێت تەنیا دوو ئەندامیان کوردن، دەنگدان لەو دادگایە بە نیوە زائید یەک دەبێت، کورد ناتوانێت بڕیارێکی دژ بە هەرێم بە ئاسانی رەتبکاتەوە. 
راستە سەرۆک کۆمار پۆستێکە و چاودێریی زەمانەتی بڕیارەکانە کە دەستووری بن، بەڵام ئەویش هەرتەنها یەک جار توانای رەتکردنەوە و پەسەندنەکردنی بڕیارێکی هەیە، بۆ جاری دووەم ناتوانێ رێگری لێبکات. 
بۆ نموونە ئەگەر ئەنجومەنی نوێنەران، بڕیارێک بدات و بینێری بۆ سەرۆکی کۆمار، ئەو بیگەڕێنێتەوە بۆیان و رەتیکاتەوە، بۆ جاری دووەم ناتوانێت.
 کەواتە ئەم پۆستەش زەمانەتی بۆ کورد ئەوەندە نییە. 
وەکو دەزانین بڕیارەکانی دادگای فیدراڵیش زۆرجار سیاسییە، یاخود بەرگی سیاسیی دەستووری لەبەردایە.

تەنها گەڕانەوە بۆ مێژوو چارەسەر نییە 
راستە کێشەی کورد هەقیقەتێکی مێژووییە، بەڵام بۆ بەدەستهێنانی مافە سیاسییەکانمان تەنها مێژوو بەس نییە، بەڵکو پێویستیمان بە زەمانەتە. 
سیاسەت و دەستوور و یاساکانی زۆر شوێن مێژوو فەرامۆش دەکەن، ئەم دەستوورە نوێیە دوو شتی تێدایە، کە هیچیان لە قازانجی کورد و مەسەلەی کورد نییە، یەکیان بەپێی دەستوور عیراق بەشێکە لە ئومەی عەرەبی و ئەوەی تر ناسنامەی دەوڵەتی عیراقی ناسنامەیەکی ئیسلامییە. 
ئەوەی یەکەمیان لەسەر ئاستی نەتەوەیی ئێمە کوردین، ئەوەی دووەمیان بەهیچ شێوەیەک دەوڵەت نابێت ناسنامەی (ئایینی) بدات بە خۆی. 
بۆ ئایندەی عیراق و کێشەی کورد هیچ لە کێشەی کورد لە پارچەکانی تر باشتر نابینرێت.
تاکە جیاوازی ئەوەیە دەستووری عیراق هەرێمی کوردستانی تێدا جێگیرکراوە، بۆیە واباشتر دەبوو کە لە دەستووری عیراقدا ئەم دوو بابەتەی کە باسمان کردووە، یان هەر نەبوونایە یاخود داڕشتنێکی تری بۆ بکرابایە. 
بۆ نموونە عیراق وڵاتێکی فرە نەتەوە و فرە ئایین و کەلتورە و رێزی لێگیراوە و مافەکانیان پارێزراوە، بەپێی جاڕنامەی مافی مرۆڤی جیهانی، سەبارەت بە ئازادییەکانی مرۆڤ، بەتایبەتی ئایینی و فیکری، چونکە کورد کێشەی ئایینی نییە لە عیراق، بەڵکو کێشەی سیاسی و نەتەوەییمان هەیە. 
ناکرێت ئاڵۆز و تێکەڵی بکەین لەگەڵ کێشەی وڵاتانی تری عەرەبی و بابەتە ئاینییەکانیان. وە ئەو دوو بابەتە نەک کورد هیچ قازانجی لێناکات، بەڵکو زۆر دژە لەگەڵ دیموکراسی و مافەکانی مرۆڤ. 
لەم روانگەیەوە، لەم وڵاتە پێویستمان بە زەماناتی تر هەیە، کە دەکرێت بڵێین لە سەرەوەی دەستوورن. وەکو نموونە دامەزراندنی ئەنجومەنی فیدڕاڵی کە وەکو دادگایەکی لێدێت بۆ ئەوەی مافەکانی هەرێم هەرگیز پێشێل نەکرێن. 
لەم ئەنجومەنەدا هەرێم دەسەڵاتی تەواوی هەبێ کە ڤیتۆ بەکاربهێنێت لە هەر پێشێلکارییەکی دەستووری، یان دژی هەرێم. 
بابەتی زۆرینە و کەمینە کۆتایی پێدێت، زەماناتی تر داننانە بە مافەکانی مرۆڤ، بەپێی جاڕنامەی جیهانی. 
لەهەر هەوڵێک بدرێت بۆ هەموارکردنەوەی مادە و بەندەکانی دەستوور، دەبێت کورد زەمانەتی هەبێت کە هیچ مادەیەک ناگۆڕدرێت بە زیانی بشکێتەوە. 
چەسپاندنی دیموکراسی و مافی مرۆڤ، دامەزراندنی ئەنجومەنی فیدڕاڵی بە مافی ڤیتۆوە، هەوڵدان بۆ دروستکردنی هەرێمی تر لە عیراقدا، بۆ کورد زەمانەتی زیاتری دەداتێ.

*مامۆستا لە زانکۆی کۆیە