دروزییەكان بە رەچەڵەك كوردن و بنەماڵەی جونبوڵات کە لە (گیان پۆڵا)وە هاتووە و كوردی باكووری كوردستانن، ئێستا لە لوبنان دەژین و رابەری دروزییەكانن
دروزییەكان پێکهاتەیەکی ئاینیین لە سوریا لە شاری سوەیدا و چەند شارێكی نزیك سنووری ئوردن دەژین، بەگشتی ژمارەیان لە ملێونێك کەس زیاترە، کە بەمجۆرە دابەشبوون، حەوت سەد هەزار لە سوریا و دوو سەد و پەنجا هەزار لە لوبنان و سەد و چل و سێ هەزاریش لە ئیسرائیل و ئەردەن دەژین، ژمارەیەكیشیان لە ئەمریكا و ئەوروپا و فەنزوێللا دەژین. دروزییەكان بە رەچەڵەك كوردن و بنەماڵەی جونبوڵات کە لە (گیان پۆڵا)وە هاتووە و كوردی باكووری كوردستانن و ئێستا لە لوبنان دەژین رابەری دروزییەكانن، هەندێكیش رەچەڵەكیان دەبەنەوە سەر كوردی ئێزدی، خێزانی جونبڵات كە خێزانێكی سیاسی كوردن و پێشتر (كەمال جونبڵات) رابەریان بوو، ئێستا كوڕەكەی بە ناوی (وەلید جونبڵات) سەرداریانە و لە لوبنان دەژی.
دروزییەكان زیاتر لە بۆنەیەكدا رایانگەیاندووە كە كوردن، نووسەر و رۆشنبیر (محەمەد ئەمین پێنجوێنی) لە یادداشتەكانیدا بەناوی (چۆن بووم بە پرد) باسی دەكات و دەڵێت: كاتێك ساڵی 1998 لە هۆڵەندا كۆنگرەی نەتەوەیی كورد دروست بوو، وەلید جونبوڵات بەشداربوو، لە وتەیەكیدا وتی: من كوردم و شانازی بە كوردبوونی خۆمەوە دەكەم. دروزییەكان تاكە گروپی لوبنان بوون كە پەیوەندییەكی تایبەتیان لەگەڵ بارزانییەكاندا هەبوو، لەسەرەتای ساڵانی حەفتاکاندا دۆستایەتییەكی بەهێز لەنێوان مەلا مستەفا بارزانی و رابەری دروزییەكان كەمال جونبڵاتدا هەبوو، ساڵی 1970 كە بەیاننامەی 11 ئادار دەرچوو، كەمال جونبڵات)ی رابەریان هاتە باشووری كوردستان و سەردانی بارزانی كرد.
لە رووی ئایین و مەزهەب و رێچكەی دینییەوە دروزییەكان بە قۆناغی (تەقیە)دا رۆیشتوون، هەر ئەمەشە هەندێكی تووشی هەڵە كردووە، كە دەڵێن دروزییەكان نزیكایەتیان لەگەڵ شیعەكاندا هەیە، بەو بیانووەی كە تەقیە بەشێوەیەكی تایبەت پەیوەندیی بە شیعەوە هەیە، تەقیە واتە شاردنەوەی بیروباوەڕەكەیان و پاراستنی نهێنی مەزهەب و رێبازەكەیان و ئاشكرانەكردنی رێبازەكەیان لە ترسی نەیارەكانیان، لە راستیدا تەنیا شیعەكان نین كە بە قۆناغی تەقیەدا رۆشتوون، بەڵكو ئایینەكانی ئێزدی و كاكەیی و ئەهلی حەق و بزووتنەوەی هەقە و بارزانییەكان و ئیسماعیلییەكان و خوڕەمیەكان و زۆر گروپی تری ئایینی و مەزهەبی لە ترسی ئاشكرابوون، تەقییەیان بەكارهێناوە و خۆیان پاراستووە كە بیروباوەڕەكەیان كەشف نەبێت، بەهەمان شێوە دروزییەكان بەقۆناغی تەقیەدا رۆیشتون و لەسەردەمێكیشدا فەرزەكانی ئیسلامیان رەتكردۆتەوە و دەڵێن ئێمە ئەو قۆناغەمان تێپەڕاندووە و گەیشتووین بە یەقین، واتە گەیشتن بە راستی رەها و هیچی تر پێویستمان بەكڕنوشبردن و نوێژكردن نییە، ئەم بۆچوونەش لەناوەڕۆكدا پشت ئەستورە بەدەقێكی پیرۆزی قورئان كە تێیدا لە فەرمانێكی یەزدانیدا داوا لە كڕنوشبەر كراوە تاگەیشتن بە یەقین كڕنوش ببا، ئایەتی (واسجد لربك حتى يأتيك اليقين ).
دروزییەكان پێیانوایە كە بەپێی ئەم ئایەتەی قورئان (ولمن خاف مقام ربه جنتان)، ئاماژەیە بۆ بوونی دوو بەهەشت، بەهەشتێك لەسەری سەرەوەیە و لە ئاسمانە و شوێنی رۆحانی و نورانیەكانە و رۆحەكان بە گەیشتنیان بۆ ئەوێ لە گوناح دادەماڵرێن و پاك دەبنەوە لە گوناح، بەهەشتێكی تریش لە خوارەوەیە و لەسەر زەوییە و بەدڵنیاییەوە هی ئەوە نییە شان لە شانی بەهەشتی جیهانی سەرەوە بدات، ئەگەر رۆحەكان بەم بەهەشتەدا تێنەپەڕن، هەرگیز ناتوانن بگەنە بەهەشتی سەرەوە، ئەم رێچكەیەی ئایینی دروزییەكان بەهۆی كەسێك بەناوی (ابو عبدالله محمد بن اسماعيل) ناسراو بە دەرزی ساڵی 410 كۆچی دامەزراوە، ئەو دەرزییە حەوتەمین خەلیفەی فاتیمى (الحاكم بأمر الله)ی هاندا ئیدیعای خودایی بکات، دروزییەكان ئێستاش چاوەڕوانی گەڕانەوەی (الحاكم بأمر الله)ن، هەروەها كاریگەریی ئایینی زەردەشتی بەسەر ئەم ئایینەوە هەیە.
سەركردەی رۆحی ئێستای دروزییەكان (شێخ حیكمەت ئەلهجری) لە چاوپێكەوتنێكی تەلەفزیۆنیدا رایگەیاند، «هێشتا زووە لە سوریادا باسی رادەستكردنی چەك بكرێت و رادەستكردنی چەك بە تەواوی رەتدەکەینەوە تا دەوڵەتێكی مەدەنی دروست دەكرێت و دەستوور بۆ سوریا دەنووسرێتەوە و مافەكانمان دیاری دەكرێت، چونكە ئێستا ئێمە نیگەرانیمان هەیە دەربارەی دۆخی وڵات.
دروزییەكان داوای ناوچەیەكی فیدراڵی دەكەن، هەر بۆیە بۆ یەكەمجار هێزێكی تایبەتی خۆیان دروست كرد و لە ماوەی رابردوودا رێگر بوون لەوەی هێزێكی سەر بەئیدارەی نوێی سوریا بەسەركردایەتی (ئەحمەد شەرع) بچنە ناوچەكانیان، ئەمەش دەبێتە پاڵپشتی و پشتگیرییەك بۆ كورد، ئەگەر داوای هەرێمێكی فیدراڵی لە چوارچێوەی سوریا دا بكەن، هەر بۆ هەمان مەبەست لە ماوەی رابردوودا رابەری دروزییەكان (وەلید جونبڵات) سەردانی دیمەشقی كرد و لەگەڵ كاربەدەستانی نوێی سوریادا باسی ئایندەی دروزییەكانی كرد.
ماوەتەوە بڵێین، باپیرە گەورەی دروزییەكان كوردە و هەر لە ئێستادا دەیان كەس لە پێكهاتەی دروزی لە ریزەكانی (پەیەدە)دا جەنگاوەرن كە خەڵكی سوریا و لوبنانن.
سەرچاوەكان
-ریشەی بیروباوەڕی بارزانییەكان، فەرید ئەسەسەرد سەنتەری لێكۆڵینەوەی ستراتیژی كوردستان، چاپی دووەم، 2012 سلێمانی.
-Druze Wikipedia. https://en.wikipedia.org>wiki > Druze