ئا کوردەوان محەمەد سەعید
(Dine and Dash)، واتە نانخواردن لە چێشتخانە و خۆدزینەوە لە پارەدان، ئەم دیاردەیەکە لە زۆربەی چێشتخانەكانی بەریتانیا روو لە هەڵكشانە، بە تایبەتیش لە لەندەن، هەندێك لە راپۆرت و ئامارەكان ئاماژە بۆ ئەوە دەكەن، كە یەك لەسەر سێی چێشتخانەكانی لەندەن و هەندێك لە چێشتخانەكانی دیكەی بەریتانیاش گیرۆدەی ئەم رەفتارەی كڕیارانن، راستە دیاردەیەكی تازە نییە، بەڵام روو لە زیادبوونە و هۆكارەكانیشی جیاوازن، وەك: قەرەباڵغی، چونكە لەندەن یەكێكە لەو شارانەی چڕی دانیشتوانەكەی زۆر بەرزە و یەكێكیشە لەو پایتەختانەی جیهان كە ساڵانە چەندین ملیۆن گەشتیار رووی تێدەكەن، ئەم قەرەباڵغییەش ژینگەیەك دەڕەخسێنێت، كە هەندێك كەس بتوانن نان بخۆن و بە ئاسانی خۆیان بدزنەوە بێئەوەی پارە بدەن، كارمەندەكانیش هەستی پێناكەن، هەندێكیش پێیان وایە هۆكارەكە ئەوەیە یاسا و سزایەكی توند نییە بەرامبەر بەو رەفتارە، ئەمەش وایكردووە ئەم جۆرە رووداوانە زۆر بن.
بەكارهێنانی كارتی ئەلیكترۆنی
رەنگە بەم نزیكانە یاساكان لە بەریتانیا بگۆڕدرێن، چونكە بەم دواییانە ژن و مێردێك بۆ ماوەی یەك ساڵ زیندانی كران، لەبەر ئەوەی خۆیان و شەش منداڵیان لە چەندین چێشتخانە دوای نانخواردن خۆیان دزیبۆوە و پارەیان نەدابوو، سەرباری ئەوەش لە چەند ماركێتێك دزییان كردبوو، رەنگە ئەمە سەرەتایەك بێت بۆ ئەوەی حكومەتی بەریتانیا ئەو هاووڵاتییە بكاتە پەند بۆ كەسانی هاوشێوە و هاوڕەفتار.
یەكێكی دیكە لە هۆكارەكان كە یارمەتیدەرن لە پەرەسەندنی ئەم جۆرە دزییە، ئەوەیە كە هەندێك لە چێشتخانەكان بۆ وەرگرتنی پارە شێوازی ئەلیكترۆنی (كیو ئاڕ كۆد) بەكار دەهێنن، ئەمەش وا دەكات ئەو كەسەی نانی خواردووە زۆر بە ئاسانی خۆی بدزێتەوە و پارە نەدات.
دانانی كورسی لە دەرەوە
ئاڵدۆ زیلی كە چێشتلێنەرێكی ئیتالیاییە و لە لەندەن كار دەكات، دەڵێ: ئەم دیاردەیە زۆر زیادیكردووە، بە تایبەتیش لەو چێشتخانانەدا كە شوێنی دانیشتنیان لە دەرەوە هەیە، چونكە ستافی چێشتخانەكە ناتوانن بە ئاسانی چاودێریی هەموو كورسی و مێزەكانی دەرەوە بكەن، بەو شێوەیەش ئەو كەسانەی نان دەخۆن، زۆر بە ئاسانی دەتوانن ناوچەكە جێبهێڵن و پارەش نەدەن.
زۆربەی ئەو چێشتخانانەی لە لەندەن رووبەڕووی ئەم جۆرە كێشەیە دەبنەوە، چێشتخانە گرانبەهاكانن، هەندێك جار كڕیارێك دێت و نانەكەی دەخوات، بەڵام دوایی سەیر دەكات پارەكەی زۆرە و بۆی نادرێت، لەبەر ئەوە بە ناچاری پەنا بۆ خۆدزینەوە دەبات.
دیاردەی نانخواردن لە چێشتخانە و خۆدزینەوە لە پارەدان، دیاردەیەکە لە زۆربەی چێشتخانەكانی بەریتانیا روو لە هەڵكشانە
گلدانەوەی كارت
سەبارەت بە زیانە مادییەكانی ئەم دیاردەیە بۆ چێشتخانەكان ئاڵدۆ زیلی، چێشتلێنەر دەڵێت: ئەم جۆرە رەفتارە كاریگەری زۆری دەبێت لەسەر چێشتخانەكان و ئەگەر حكومەت رێگەچارەیەك نەدۆزێتەوە، رەنگە زۆرێك لە چێشتخانەكان ناچار بن دایبخەن و مایەپووچ بن.
ئەو چێشتلێنەرە باس لەوە دەكات، كە هەندێك چێشتخانە بە ناچاری داوای كارتی بانكی لە كڕیارەكانیان دەكەن بۆ ئەوەی لای خۆیان گلی بدەنەوە تا نانەكەیان دەخۆن و پارەكەیان دەدەن، بەڵام زۆرێك لە چێشتلێنەران لەو باوەڕەدان ئەم ئەم شێوازە دەبێتە هۆی ئەوەی كڕیار تاقەتی هاتوچۆی ئەو چێشتخانەیەی نەمێنێت، لەبەر ئەوە جێبەجێكردنی ئەم شێوازە شتێكی باش نییە.
لە شاگردەكەی دەسەنن
ئەوەی زیاتر زیان بە چێشتخانەكان دەگەیەنێت ئەوەیە، كە كڕیارەكان دێن و زۆربەی جار گرانترین خواردن داوا دەكەن، دواتریش پارە نادەن و رێگەیەك بۆ خۆدزینەوە دەدۆزنەوە، هەندێك لە چێشتخانەكان پارەی ئەو خواردنە دەخەنە ئەستۆی ئەو شاگردە، یان ئەو كارمەندەی كە خواردنەكەی بۆ كڕیارەكە بردووە و پارەی خواردنە دزراوەكە لە كرێی كاری شاگردەكە دادەشكێنێت، هەندێك چێشتخانەش تەكنەلۆژیا بەكار دەهێنێت، وەك كامێرای چاودێری، بەڵام ئەمەشیان تێچووی زۆرە بۆ چێشتخانەكان.
هەرچەندە یەك لەسەر سێی چێشتخانەكانی لەندەن بە دەست ئەم دیاردەیەوە دەناڵێنن، بەڵام هێشتا بەراورد بە دزی لە ماركێتە گەورەكاندا كەمە و دیاردەكە لە ماركێتەكان زۆر لەوە قورسترە، لەگەڵ ئەوەشدا كێشەیەك نییە كە بە ئاسانی چاوپۆشیی لێبكرێت و بگرە كێشەكی جددیشە بۆ پیشەسازیی بازاڕی خواردن و چێشتخانە لەو وڵاتەدا.
دیارترین چێشتخانەكان
دیارترین ئەو چێشتخانانەی رووبەڕووی ئەو كێشەیە بوونەتەوە، چێشتخانەی (زە لادبێری)یە لە ناوچەی نۆتینگ هێل و چێشتخانەی (گۆردۆن رامسی)ی لە مایفێر و كینزینگتۆن، هەروەها چێشتخانەی (هاكاسان)ی ئاسیایی لە ناوچەی مایفێر، جگە لەوانە ژمارەیەكی زۆر لە چێشتخانە گەشتیارییەكانی وەك (كۆڤێنت) و (گاردن سۆهۆ) و (نۆتینگ هێڵ) و (بۆند ستریت) و (ئۆكسفۆرد ستریت)، رووبەڕووی هەمان دیاردە دەبنەوە، لەبەر ئەوەی ئەو ناوچانە قەرەباڵغترین ناوچەی شاری لەندەنن و هاتوچۆ تیایاندا زۆر چڕە و خواردنیشی زۆر لێ دەخورێت، هەر ئەو قەرەباڵغییەش وایكردووە زۆر كەس دوای نانخواردن بە ئاسانی خۆی بدزێتەوە و پارەی خواردنەكەشی نەدات.
ئەم دیاردەیە تەنانەت خواردنگە خێراكانیش، واتە (فاست فود)شی گرتۆتەوە و هەر یەكە لە خواردنگە بەناوبانگەكانی وەك: (فایف گایز) و (شیك شاك)، دزییان لێ دەكرێت، هەروەها ئەم دیاردەیە لە خواردنگە خێراكانی ناوچەكانی شۆردیچ و هاكەنی-ش بەردەوام روو دەدات.
چێشتلێنەرە ئیتالیاییەكە دەڵێ: هەندێك جار كڕیارەكان شێوازی جۆراوجۆر بەكار دەهێنن بۆ ئەوەی پارە نەدەن، بۆ نموونە هەندێك لە دایك و باوكان منداڵەكانیان بەكار دەهێنن بۆ خۆدزینەوە لە پارەدان، ئەوەش زۆر ناخۆشە، چونكە منداڵەكانیشیان فێری هەمان رەفتار دەبن. هەروەها دەڵێ: شێوازێكی دیكەی خۆدزینەوە لە پارەدان، ئەویش ئەوەیە، كڕیارەكان پارچە پلاستیكێك لە ناو دەفرەكەدا جێدەهێڵن و دەڕۆن، یان گرانترین خواردن داوا دەكەن و دوای تێرخواردن بیانوو دەگرن و دەڵێن: خواردنەكەیان بە دڵ نەبووە.
قسەیەك هەیە لە زۆر وڵاتی ئەوروپادا بەكار دەهێنرێت و دەڵێ: «كڕیار هەمیشە لەسەر هەقە»، بەڵام ئایا كڕیار لەسەر هەقە كاتێك تێر نان دەخوات و دواتریش یەك سەنت نادات و وەك بەرزەكی بانان بۆی دەرچێت؟
سەرچاوە: ئەلشەرق ئەلئەوسەت
