جەواد حەیدەری
لە چەند رۆژی رابردوودا مامۆستا فەتاح ئەمیری یەكێك لە باشترین رۆماننووسانی كورد لە شاری بۆكان ماڵئاوایی لە ئەدەب و رۆمان و وشەی رەسەنی كوردی كرد. ئەو پیاوەی كە كەمتر لە میدیاكان دەركەوت و زیاتر سەرقاڵی نووسین و خوێندنەوە بوو. پیاوێك كە زیاتر لە نیو سەدە هەوڵی بۆ پاراستنی زمانی كورد دا و هەوڵ و تەقەلای دا كە تۆزی لە بیرچوونەوە لەسەر زمان و وشەی كوردی نەنیشێ.
یەكەمجار كە رۆمانی (هاوارە بەرە)م بینی، دڵم گرتی، كڕیم، سەرم بەسەر رۆمانەكەدا گرت و ملم لە خوێندنەوەی نا، هەتا تەواوم نەكرد لە شوێنی خۆم هەڵنەستام، خوای من و تۆ دەزانێ نەمزانی كات چۆن گوزەرا. لە خوێندنەوە بوومەوە، هەستم دەكرد یەكێك لە رۆڵ گێڕەكانی ئەو رۆمانە، خۆمم. لەوەش خوشتر ئەوە بوو كە هاوكات لە رادیۆی كوردی تارانیش ئەو رۆمانە وەك چیرۆكی شەو، شەوان لەو رادیۆیەوە پێشكەش دەكرا، ئای چەند خۆش بوو. بە چیتان باوەڕە، ئێستاش لەناو كەشوهەوای رۆمانەكانی (هاوارەبەرە)، (میرزا)، (زیندەخەو)، (خەم و خەیاڵ)، (گێژەڵوكە)دام و لە بیرم نەچوونەتەوە.
ئەگەر شیعرەكانی مامۆستا هێمن موكریانی هاوكات قامووسی زمانی كوردیش بن، ئەگەر شیعرەكانی مامۆستا شێركۆ بێكەس قامووسی زمانی كوردی بن، دەتوانین بڵێین رۆمانەكانی مامۆستا فەتاحی ئەمیری-ش دەتوانن قامووسێكی هەر دەوڵەمەندی زمانی كوردی بن، چونكە كەم كەس هەڵدەكەوێ رۆمانێك بنووسێ و زمانەكەی بەشی قامووسێك دەوڵەمەند و زەنگین بێت. هەر بۆیە دەتوانین بڵێین ئەو كوردییەی كە مامۆستا فەتاحی ئەمیری پێی دەنووسی، زۆر لەو كوردییەی كە مامۆستا هێمن پێی نووسیوە، ئەگەر بەهێزتر و رەسەنتر نەبێت، كەمتر نییە. ئەمیری چونكە خۆی منداڵی لادێ بوو، زمانی بە باشی دەزانی و ئەزموونێكی باشی وەسەر یەك نابوو، ئەو هەموو زار و بن زارەكانی ناوچەی موكریانی بە باشی دەزانی و خۆی وتەنی لە ئەدەبیاتی موكریاندا ئەگەر بە وردی بگەڕێی لەسەر هیچ وشەیەك و دەستەواژەیەك پەكت ناكەوێ، چونكە زمانی كوردی، زمانێكی سروشتییە و جوانییەكەی لەوەدایە كە ئەو زمانە لەگەڵ سروشتی جوانی كوردستان یەك دەگرێتەوە. مامۆستا فەتاحی ئەمیری نكۆڵی لەوە ناكات كە زمانی رۆمانەكانی (هاوارە بەرە) و (میرزا) زمانی گوند و لادێن، بۆیە پشت بە قسەیەكی ماركیز دەبەستێت كاتێك كە ماركیز دەڵێ من رۆماننووسێكی گوندیم. ئەمیری زیاتر لە 20 ساڵ رۆمانی (هاوارەبەرە)ی لە سنگ و مێشكی خۆیدا هێناوە و بردووە و شەن و كەویی كردووە و دواجار لە تەمەنی 40 ساڵیدا دەیخاتە سەر كاغەز، هەروەك چۆن هێمن لە ناڵەی جودایی دا هەمان كاری كردووە، بۆیە دەڵێم ئەمیری هەڵكەوتووە، نەك دەركەوتووە، ئەوانەی كە داهێنان و كاری كەس نەكردوو دەكەن، هەمیشە هەڵدەكەون، نەك وەك ئەمڕۆ كە دەردەكەون. رازی مانەوەی كەسە گەورەكان لە مێژوودا هەڵكەوتنە، نەك دەركەوتن. مامۆستا فەتاحیش وا بوو، بە بێدەنگی كاری خۆی كرد و ئەركی خۆی بەجێهێنا. رۆحت شاد پیاوە كوردپەروەر و زمانخۆش و گفت و لفت شیرینەكەی ناوچەی موكریانی كوردستان.
