فەوزە یوسف سەرۆكی وەفدی ئیدارەی خۆسەر بۆ دانوستان لەگەڵ دیمەشق، لە گفتوگۆیەكی تایبەتدا لەگەڵ كوردستانی نوێ رووناكی دەخاتەسەر دانوستانەكانیان لەگەڵ حكومەتی راگوزەری سوریا و پرۆسەی یەكگرتنەوەی هێزەكانی سوریای دیموكرات لەگەڵ سوپای سوریا و ئەو مۆدێلە حكومڕانییەی كە داوای دەكەن بۆ بەڕێوەبردنی ناوچەكەیان، ئەمەی خوارەوەش پوختەی گفتوگۆكەیە.
دیداری: کوردستانی نوێ
* گفتوگۆكانتان لەگەڵ دیمەشق بەكوێ گەیشتووە؟خاڵە ناكۆكەكانتان چیین؟
- دەمێكە گفتوگۆ لە نێوان ئێمە و دیمەشقدا هەیە، بڕیاریش بوو لە پاریس كۆبوونەوە بكەین، بەڵام بۆ دووەمجارە دیمەشق ئامادەی كۆبوونەوە نابێت، بڕیاربوو 14ی ئەم مانگە بە ئامادەبوونی نوێنەرانی ئەمریكا، فەرەنسا و بەریتانییەكان كۆببینەوە، بەڵام جارێكی تر حكومەتی راگوزەری سوریا وتیان، بەشداریی كۆبوونەوەكە ناکەين، بەبیانووی ئەوەی لە حەسەكە كۆنفرانسی پێكهاتەكان بەستراوە، ئێمەش ئەوە بە بیانوو دەزانین، ئەوان دەیانەوێت بەردەوام كۆبوونەوەكان دوابخەن، نایانەوێت لایەنى نێودەوڵەتی رۆڵیان هەبێت لە گفتوگۆكاندا، بەڵام ئێمە ئامادەین بۆ گفتوگۆ، وای دەبینین تەنها رێگەى چارەسەری كێشەكانە.
دەمانەوێت هەسەدە وەك فەیلەقێك
لە چوارچێوەی سوپای سوریادا بێت
*مەبەستتان لە یەكگرتنەوەی هێزەكانی سوریای دیموكرات لەگەڵ سوپای سوریا چییە؟ پرۆسەكە چۆنە؟
- هێشتا ئاسایش لە سوریادا بەرقەرار نییە، مەترسی لەسەر كورد هەیە، نابێت هەسەدە هەڵبوەشێتەوە، بەڵكو دەبێت ببێت بە بەشێك لە سوپای سوریا و تایبەتمەندیی خۆی بپارێزێت، ئەركەكانی لە باكوور و رۆژهەڵاتی سوریا جێبەجێ بكات، وەك فەیلەقێك لە چوارچێوەی سوپای سوریادا، لە هەمانكاتدا لە وەزارەتی بەرگریی و دەستەی ئەركانی سوپای سوریا پێگەی هەبێت، بەشێوەی تاكەكەسی تێكەڵكردنی هێزەكان رەتدەكەینەوە، هەسەدە ئەزموونێكی گەورەی هەیە، هێزێکی رێكخراو، پڕچەك و پەروەردەكراون، دەتوانن رۆڵی پێشەنگ بگێڕن لە ناو سوپای سوریادا، هەسەدە هێزێكی نانەتەوەییە، كورد، عەرەب و سریانی تێیدا بەشدارن، قبوڵی ناكەین هێزی تر ناوچەكەی ئێمە بپارێزن، ئەندامانی هەسەدە خەڵكی ناوچەكەن، رۆڵی زیاتر دەگێڕن لە دژی داعش، هەر هێرشێك بكرێتەسەر هەر ناوچەیەكی سوریا، هەسەدە ئامادەیە بەرگریی لێ بكات.
داوای لامەركەزی دەكەین بۆ رۆژئاواى كوردستان بە دەسەڵاتێكی زۆرەوە
* داوای چ مۆدێلێك لە حكومڕانی دەكەن؟ ئەو لامەركەزییەی داوای دەكەن چۆنە؟
- ئێمە سیستمێكی لامەركەزی داوا دەكەین، ئەم مۆدێلە لە تەواوی جیهاندا باوە و پێشكەوتووە، رێگریی لە ناكۆكیی كۆمەڵایەتی، ئابووریی، سیاسیی و ئەمنيی دەكات. ئەو وڵاتانەی لامەركەزی پەیڕەو دەكەن، وڵاتانی هەرە بەهێزن، ئەو مۆدێلە بە پێویست دەزانین بە دەسەڵاتێكی زۆرەوە، سیستمێك لەسەر بنەمای هەرێمایەتی یان ویلایەت بێت. سوریا پێكهاتەی جۆراوجۆری تێدایە، دەكرێت هەرێمی تر هەبێت نەك تەنها لە باكوور و رۆژهەڵاتی سوریا. سوریایەكی لامەركەزی گەرەنتی یەكێتیی خاكی سوریا دەكات. سیستمەكە بەشێوەی هەڵبژاردن بەڕێوەبچێت و ئەنجومەنی خۆجێی دابمەزرێت و رێژەی ژنان 50 % بێت لە دامەزراوەكاندا، دەبێت سوریا نوێنەرایەتیی هەموو پێكهاتەكان بكات، سوریایەكی عەرەبی نەبێت، بەڵكو كۆماری سوریا بێت.
* تاچەند هێزە كوردییەكان لە رۆژئاوا لەیەكەوە نزیكن؟ ناكۆكییەكان لەسەر چییە؟
- پارتەكانی رۆژئاوای كوردستان بە كۆنفرانسێك لە قامیشلۆ هەڵوێستی خۆیان یەكخست و داواكاریی خۆیان راگەیاند. پارتەكان وەفدی هاوبەشیان رێكخست بۆ دانوستان لەگەڵ حكومەتی راگوزەری دیمەشق، بەنیازبوون بچنە دیمەشق، بەڵام هیچ وەڵامێك نەدرانەوە، لە بارەی ناكۆکییەكانەوە دەتوانم بڵێم، لە نێوان پارتەكانی سوریادا لە دوای كۆنفرانسەكەوە ناكۆكی نەماوە، لەبارەی داواكارییەكان لە دیمەشق پارتەكان هەمان هەڵوێستیان هەیە، پارتەكانی كورد لە ئێستادا بۆ مافی گەلی خۆیان گفتوگۆ دەكەن و خاوەنی هەڵوێستن.
«حكومەتی دیمەشق كۆنتڕۆڵی بەسەر هەموو گروپە چەكدارەكاندا نییە»
*ژمارەیەك گروپی چەكدار هێرشیان كردووەتە سەر ناوچەكانی ئێوە، ئامانج لەو هێرشانە چییە؟ زیان بە رێكکەوتنی نێوان هەسەدە و دیمەشق دەگەیەنێت؟
- هەندێك چەكدار لە ژێر چەتری حكومەتی دیمەشقدا هێرشیان كردووەتە سەر هەسەدە لە چەند شوێنێك، هەتا ئێستا حكومەتی دیمەشق نەیتوانیوە كۆنتڕۆڵی هەموو گروپە چەكدارەكان بكات لە سوریا، هەربۆیە ئەو چەكدارانە بە پشتیوانیی لایەنی دەرەكی دەیانەوێت ئاژاوە بخەنە ناو پێكهاتەكانی سوریا، تاكو ئەو گفتوگۆیەی لە نێوان ئێمە و دیمەشقدا هەیە تێكی بدەن، ئەوان دەیانەوێت ناوچەكە بەرەو شەڕ بەرن، بۆیە ئێمە بەهۆشیارییەوە مامەڵە لەگەڵ ئەو كردەوانە دەكەین، ئێستا هەسەدە لە حاڵەتی بەرگریدایە، هیوادارین ئەو هێرشانە رابگیرێت و هەمووان بە بەرپرسیار دەزانین و دەبێت رێگرییان لێ بكرێت.
* پەیوەندیی ئێوە لەگەڵ توركیا چۆنە؟ دیدار و كۆبوونەوە لە نێوانتاندا هەیە؟ تێڕوانینی توركیا گۆڕانكاری بەسەردا هاتووە؟
- پەیوەندییەكانمان لەگەڵ توركیا سنووردارە، پڕۆسەی ئاشتی و كۆمەڵگەی دیموكراتیك كە بەڕێز (عەبدوڵڵا ئۆجەلان) دەستیپێكردووە ئەگەر بەرەوپێش بچێت، كاریگەری ئەرێنی دەبێت لەسەر پەیوەندیی كورد و توركیا بەتایبەت لە رۆژئاوای كوردستان، توركیا ئەمڕۆ رۆڵێكی كاریگەری لە ناوچەكە و لە سوریا هەیە، لەو باوەڕەداین دیموكراسی لە توركیا دیموكراسییە لە سوریا و دیموكراسییە لە خۆرهەڵاتی ناوەڕاست، ئەگەر لە سوریا سیستمێكی دیموكراسی بچەسپێت، دەبێتە دراوسێیەكی باش بۆ توركیا و ئاسایشی ئەو وڵاتە پارێزراو دەبێت، بەڵام ئەگەر لە سوریا توندڕەویی و نەژادپەرستی هەبێت، دەبێتە مەترسی لەسەر ئاسایشی توركیا، لەبەرئەوە بەگرنگی دەبینن ئەنقەرە پشتگیریی پرۆسەی دیموكراسی لە سوریا بكات و رۆڵی ئەرێنی بگێڕێت.
ئەمریكا لەگەڵ ئەوەدایە سورییەكان خۆیان چارەنووسی خۆیان دیاری بكەن
*پەیوەندییەكانی ئیدارەی خۆسەر و ئەمریكا چۆنە؟ چۆن لە هەڵوێستەكانی تۆم باراك نێردەی ئەمریكا بۆ كاروباری سوریا دەڕوانن؟
- پەیوەندی لە نێوان ئەمریكا و هەسەدە و ئیدارەی خۆسەری هەیە و بەردەواميشە، لە ئێستادا نوێنەری ئەمریكا بەشداریی پڕۆسەی دیالۆگی ئیدارەی خۆسەری و دیمەشق دەكات، تاوەكو سەركەوتووبێت. لەم رووەوە ئەمریكییەكان هەوڵی زۆر دەدەن و رۆڵی گرنگیان هەیە، تا ئێستا بەرپرسیارێتی گەورە دەگێڕێن، لە بارەی سیستمی لامەركەزی بۆ رۆژئاوا، ئەمریكییەكان لەگەڵ ئەوەدان سورییەكان خۆیان بڕیاری لێ بدەن، هەڵوێستی رەسمیی ئەمریكا ئەوەیە پێكهاتەكان خۆیان چارەنووسی خۆیان دیاری بكەن.
*كورد چۆن مامەڵە لەگەڵ ئاڵۆزییەكانی سوەیدا دەكات؟ دەتوانن لەگەڵ دروز و عەلەوییەكان هەماهەنگی بكەن بۆ دیاریكردنی سیستمێكی نوێ لە سوریا؟
- گەلی سوەیدا لە بەرامبەر حكومەتی پێشووی سوریا و داعش بەرخۆدانی كردووە، ئێمە دەمانەوێت بەشێوەی دیموكراتی ناوچەی خۆیان بە ئیرادەی خۆیان بەڕێوەببەن، لە هێرشەكانی ئەم دواییەی سوەیدا، كردەوەی دژە مرۆڤایەتی و تاوان ئەنجامدرا، هەربۆیە بۆ پاراستنی خۆیان بەرخۆدانیان كرد، ئێمە وەك هەموو پێكهاتەكانی تر پەيوەندیمان لەگەڵ دروزەكان هەیە، گرنگە هەموومان داوای ئەوە بكەین لە سوریایەكی دیموكراسيدا پێكەوە بژین كە ئیرادە و ناسنامەی هەموو پێكهاتەكان قبوڵ بكات. پەیوەندییمان لەگەڵ دروز، عەلەوی، سوننی، كریستیان، میانڕەو و دیموكراتەكان هەیە، چونكە بەشێكێن لە سوریا، وڵات لە قۆناغی بونیاتنانەوەدایە، پێویستە هیچ پێكهاتەيەك پەراوێز نەخرێت.
*تاچەند گونجاوە رێرەوی داود جێبەجێ بكرێت كە پرۆژەیەكی ئیسرائیلییە؟ ئێوە خۆتان لە ئیسرائيلەوە بە نزیك دەزانن یاخود توركیا؟
-ئەمڕۆ چەند پرۆژەیەكی ئابووريی لە ناوچەكە هەیە، لەوانە رێكکەوتنی ئیبراهیمی و رێگەی گەشەپێدان لە نێوان عیراق و توركیا، هەموو وڵاتان هەوڵ دەدەن خۆیان بكەنە ناوەندێكی ئابووریی، مونافەسەیەكی زۆر هەیە، ئەگەر شەڕ و ئاڵۆزیی لە ناوچەكە كۆتایی نەیەت و سیستمێكی دیموكراسی پەیڕەو نەكرێت، هیچ پرۆژەیەكی ئابووريی سەركەوتوو نابێت، چونكە پەیوەندیی بەهێز لە نێوان ئابووریی، سیاسی، دیموكراسی و یاسادا هەیە، ئەگەر دادپەروەری و ئارامی نەبێت، ئابووریی پێش ناكەوێت، پێویستە هاوكاری لە نێوان سوریا و وڵاتانی دراوسێدا هەبێت، وای دەبینین گرنگە وڵاتانی دراوسێ بۆ ئارامی سوریا خاوەن هەڵوێست بن، تێكەڵیی ئێمەش لەگەڵ دراوسێكان باشە و لە چوارچێوەی گەشەپێدانی پەیوەندییەكانمانە.
لەگەڵ ئەوەی گوشارێكی زۆر لەسەر یەكێتی هەبوو، بەڵام سەریان دانەنەواند
*رۆڵی یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان بە سەرۆكایەتی بافڵ جەلال تاڵەبانی چۆن هەڵدەسەنگێنن بە درێژایی شۆڕشی رۆژئاوا؟
-یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان هەمیشە بە هەڵوێستی نەتەوەیی ناسراوە، لە شۆڕشی رۆژئاوای كوردستاندا، هەڵوێستی خۆی بە بەهێزی پیشاندا، بەڕاستی لە ساڵی 2011وە، ناوەندی سلێمانی لە رووی سیاسى، دیپلۆماسی و پەروەردەییدا پشتیوانی گەورەی لە شۆڕشی رۆژئاوا كرد، یەكێتی هاوكاریی و یارمەتی گەورەی كردین تاكو بتوانین دامەزراوەكان بونیات بنێین، یەكێتی توانی پەیوەندیی رۆژئاوای كوردستان بۆ دەرەوەی وڵات بەرەوپیش ببات و فراوانی بكات. لەسەرەتاوە بەڕێز (مام جەلال) دواتر بەڕێز (بافڵ جەلال تاڵەبانی) هەڵوێستی بە شكۆیان نواند، ئێمە پێزانینی زۆرمان هەیە بۆیان، دەستخۆشیان لێ دەكەین، تەواوی بەرپرسانی یەكێتی خاوەنی هەڵوێستی گەورە بوون لە سەرجەم قۆناغەكاندا، مێژوو هەڵوێستی ئەوان بە ئاوی ئاڵتوون دەنووسێتەوە، لەگەڵ ئەوەی گوشارێكی زۆر لەسەر یەكێتی هەبوو، بەڵام سەریان نەنەواند و هەڵوێستی نەتەوەیی خۆیان پیشاندا، كە شكۆمەندانە و بەنرخ بوو، لەو باوەڕەدام لە دواڕۆژدا بۆ یەكێتی نەتەوەیی هەر چوار پارچەی كورستان و كۆنگرەی نەتەوەیی، یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان رۆڵی پێشەنگ و سەرەكی بگێرێت، ئێمە وەك رۆژئاوای كوردستان دەڵێین، چۆن تاكو ئێستا هاوكاری لە نێوانماندا هەیە بۆ سەرخستنی شۆڕش، ئەم هاوكارییە بەردەوام دەبێت تاكو ناسنامەی گەلەكەمان مسۆگەر بكەین و دەستكەوتەكانی كورد بپارێزێن، لەڕێگەی كوردستانی نوێ -وە دەستخۆشی لە بەڕێز بافڵ جەلال تاڵەبانی و هەموو بەرپرسانی یەكێتی دەكەم.
