عیززەت یوسف
ئەڤ هەڤۆكە دەڕبڕینە، داوی گۆتنا فەیلەسوفێ ئیتالی (جیۆردانو برۆنۆ)، پشتی بڕیاردانا دێرێ ب سۆتنا وی ب ساخی بوو. یێ مت و بێدەنگ بوو، نەدئاخفت، هەتا پیرەژنەك هاتی و دارەك د دەستیدا و گۆتی ب ناڤێ خۆدایێ مەزن و هاڤێتینە دناڤ ئاگریدا، بێی كو هیچ تشتەكی ل دور تومەتا قوربانی بزانیت، ژبلی كو بڕیار و فەرمانا دێرێ بوویە! ئەڤ دەستەواژە یان دەربڕینە، (نەفرەت ل نەزانینا پیرۆز)، گۆت داكو مەزناتیا ئەڤی كەسی هەتا دونیا مایی ل بیرا بیردانكا مە دا بمینیت.
(برۆنۆ)، ل دەستپێكێ دەروێش بوو، د گەنجاتییا ژیێ خۆدا مەیل و مەیانەت بۆ خوێندنا ئوولی هەبوو، پاشی بەرێخۆ ل خوێندنا فەلسەفی كربوو، پاشدا زانستێ ئەسترۆنومی خوێندییە و تیۆرا (كوپەرنیكی) قەبیل كرییە، كو ژ ئالیێ زەلامێن ئوولیڤە قەدەغەكری بوو. ئەڤ تیۆرە دبێژیت: (ئەرد وەكی گۆكێیە و ل دور رۆژێ دزڤریت و ب ناڤەندا گەردوونێ ناهێتە زانین و سستەمێ رۆژێ ئێكە ژ كوما سیستەمێن گەردوونێ). ل سالا 1953، (جیۆردانو برۆنۆ)، بۆ دادگەهێ هاتە گازی كرن و چەندین تومەت دانەپاڵ، كو دیارترین ژی خڕیان و زیندیقی بوون، دەستەیا دادوەریا رۆمانی ب رەتكرنا باوەریا كاسۆلیكی تومەتبار كر و ل 20 یناورا ساڵا 1600 (پاپا كلیمنتێ) هەشتێ (جیۆردانو برۆنۆ)، ب تومەتا خڕیان و سەرداچوونێ ب ساخ سۆتنێ هاتە سزادان، سزا ل مەیدانا (كامپۆ دی فیۆری)، ل رۆما هاتە بجهئینان. ب مرنا (جیۆردانو برۆنۆ)، پەردە ل سەر ژیانا شەهیدێ زانستی هاتە لادان. دێر ژ فەتوا خۆ پەشیمان بوو، وەك رویمەت و رێزگرتن پەیكەرەكی بۆ (جیۆردانو برۆنۆ)، ل جهێ سۆتنا وی، ل مەیدانا فیۆری بۆ هاتە نكراندن و دانان، داكو یادا ڤی فەیلەسوفی و فەلەكناسێ مەزن نەمر بكەت.
هەروەسا دبێژن هوزەك ب ناڤێ (بالانیلا) هەبوو، د گزیرتەكا ناڤ زەریایێدا د ژیان. ژیارا وان ل سەر چاندنێ و ماسیگرتنێ بوو. هەمیا كاردكرن ژبلی قەشەیێ هوزێ، كو تاكە كارێ وی ل ئێڤاریا هەمی رۆژان ل بن دارا گویزا (پیرۆز) هەمی كومدكرن ونڤێژ ل بەراهیێ دكر و بۆ دئاخفت. بۆ بەحسی پیرۆزی و هێزا دارێ دكر، د گۆت هەمی خێر و بێرا ڤێ گزیرتێ ژ ڤێ دارێیە، هەكە گوهنەدەنە دارێ دێ گزیرتە بنئاڤ بیت و هین هەمی دێ بنە خارنا حیتا، ئەوان ژی همبەری ئەڤان شیرەتان، مریشكەكا سوور كری یان ماسیەكا بژارتی و خارنێن دیتر بۆ دبرن. خەلكێ گزیرتێ گوهداری هەمی رێنمایێن دارێ بوون، یێن قەشەی بۆ ڤەدگوهاستن؛ جلكێن وان، خارنا وان، نڤستنا وان، هەڤژینیا وان.. جوانترین كچا هوزێ ناڤێ وێ (جەوهەرە) بوو، ئێكانە بوو گوهداریا ئەڤان شیرەتان نەدكر و رێنمایێن قەشەی بجھـ نەدئینان و خارن بۆ دارێ نەدبر، قەشە تومەتبار كر كو ئەوێ خارنێ هەمییێ دخۆت. ئێڤاریەكێ پشتی خەلكێ گزیرتێ نڤێژا خۆ لبن دارێ كری و قەشەی گۆتار بۆ خاندی و گۆت دار ژ هەوە تۆرەیە، رەنگە ببیتە ئەگەرێ گزیرتە هەمی بنئاڤ ببیت، ژبەر خڕیانا جەوهەرێ. لەوا خەلكێ گزیرتێ جەوهەرە ل سەر پشتێ خراندنە بن دارێ ل وێرێ سەربڕی.
هەر ل سەر نەزانین و كوراتیا پیرۆز دبێژن... ژ بكوژێ چیرۆك نڤیسێ ناڤدارێ میسری، (نەجیب مەحفوز) پرسین: تە بۆچی نەجیب كوشت؟ گۆت: پەرتۆكێن خراب دنڤێسین و گەنج تووشی خڕیانێ دكرن. گۆتنێ: كیژ پەرتۆكا وی تە خاندییە یا خراب بوو؟ گۆتی: من هیچ پەرتۆكێن وی نەخواندینە، ئەز نەخوێندەوارم!!.مەترسیدارترین مرۆڤ ئەو توخمە مرۆڤن، كو تێگەهشتنەكا كێم و باوەریەكا توند هەنە.
