گرنگیی بایکۆتکردن و بەشداریی جەماوەر لە هەڵبژاردندا

2-2

هەندێکجاریش بایکۆتی هەڵبژاردنەکان زیانبەخش دەبێت، چونکە دەبێتە هۆی چۆڵکردنی گۆڕەپانی سیاسی بۆ لایەنێکی سیاسیی دیاریکراو، بەتایبەتی لە کاتی نەبوونی هێزێکی رکابەر لە گۆڕەپانەکەدا

 بایکۆتی هەڵبژاردنەکان بۆتە ئامرازێکی ئاسایی بۆ پارتە سیاسییەکانی ئۆپۆزسیۆن، بەتایبەت لە دوای کۆتاییهاتنی شەڕی ساردەوە. لەگەڵ سەرهەڵدانی وڵاتانی دیموکراسی نوێ لە ئەوروپای خۆرهەڵات و ئەمریکای لاتین و ئەفریقا، زیادبوونی هەڵبژاردنە کێبڕکێکارەکانیش زیادبوونی بڕیارەکانی بایکۆتی لەگەڵ خۆیدا هێناوە. لە کاتێکدا لە ساڵی 1989دا تەنها لەسەدا چوار لە هەموو هەڵبژاردنەکان لە سەرانسەری جیهاندا بایکۆت دەکرا، ئەو ژمارەیە تا ساڵی 2002 بۆ لەسەدا 15 بەرزبووەوە، لە دەیەی 1995-2004دا بە تێکڕا نزیکەی 10 هەڵبژاردن لە ساڵێکدا بایکۆت دەکرا. لە زۆربەی حاڵەتەکاندا پارتە ئۆپۆزسیۆنەکان گەیشتوونەتە ئەو باوەڕەی، کە بەشدارییکردن لە پرۆسەی هەڵبژاردندا(تەنانەت ئەگەر نایەکسانیش بێت) سوودی زیاترە لە بایکۆتکردن!. 
 زانای سیاسی(یانئۆ گریگۆری ویکز) ئاماژەی بەوەدا کە هەندێک لە رژێمە تاکڕەوەکان لە ئەمریکای لاتین، بەهۆی بایکۆتی ئۆپۆزسیۆنەوە ماوەیەکی درێژتر لە دەسەڵات مانەوە، هەروەک(گەیڵ بوتۆرف و دۆگلاس دیۆن) روونی دەکەنەوە، کە بایکۆتەکانی ئۆپۆزسیۆن لە ژێر دەسەڵاتی پاوانـــخوازییدا، دەرئەنــــجامی جیـاوازی لێکەوتۆتەوە، هەندێکجار پێشبینی گۆڕینی رژێم دەکەن و هەندێکجاریش بۆتە هۆی بەهێزبوونی لایەنی دەسەڵاتدار لە حکومەتدا. 
لە پرۆسەی دیموکراسییدا دەنگدەر رۆڵێکی گرنگ و سەرەکی لە هەڵبژاردنەکاندا دەگێڕێت، چونکە بنەمای شەرعیەتدانە بە هەر سیستەمێکی هەڵبژاردن، کە حوکمڕانی لەسەری بنیات دەنرێت. لە رێگەی دەنگدان و بەشداریی جەماوەرەوە، نوێنەرانی گەل لە دامودەزگاکانی یاسادانان هەڵدەبژێردرێن ئەوانیش متمانە بە ئەندامانی دەسەڵاتی جێبەجێکردن دەدەن بۆ راپەڕاندنی ئەو بەرنامە و سیاسەتە گشتیانەی کە کاریگەرییان لەسەر ژیانی تاکەکان و کۆمەڵگادا هەیە، بۆیە لێرەدا بە پێویستی دەزانم باس لە گرنگی رۆڵی دەنگدەر لە پرۆسەی هەڵبژاردنەکاندا بکەم.

 لایەنە باش و خراپەکانی بایکۆتی هەڵبژاردن 
بایکۆتی هەڵبژاردن دەتوانێت لە هەندێک بارودۆخدا ئەرێنی بێت، هەرچەندە بەگشتی بە تاکتیکێکی مشتومڕاوی دادەنرێت. لەوانەیە هەندێکجار وەک وەک حاڵەتێکی سوودبەخش سەیر بکرێت بۆ تیشک خستنە سەر ساختەکاری یان نادادپەروەری لە هەڵبژاردنەکاندا.
 لەو حاڵەتانەی کە هەندێک لایەنی سیاسی پێیان وایە بە شێوەیەکی بەرفراوان ساختەکاری و نادادپەروەری لە هەڵبژاردنەکەدا دەکرێت، بایکۆت بە ئامرازێکی گرنگ دەزانن بۆ دەربڕینی ناڕەزایەتی، سەرنجی خەڵک بۆئەوە رادەکێشن کە هەڵبژاردنەکە شەرعیەتی نییە، چونکە لایەنێک یان چەند لایەنێک بایکۆتیان کردووە. ئەم جۆرە بایکۆتکردنە زۆرجار لە وڵاتانی جیاجیا بەرچاو دەکەوێت وەک ئەوەی لە وڵاتانی وەک زیمبابۆی و ڤەنزوێلادا هەبووە، کە پارتەکانی ئۆپۆزسیۆن بۆ ئاشکراکردنی ساختەکارییەکانی هەڵبژاردن بایکۆتی هەڵبژاردنیان کردووە.

 شەرعیەت نەدان بە رژێمێکی نادیموکرات
لە هەندێک حاڵەتدا ئەو هێز و جەماوەرەی بایکۆتی هەڵبژاردن دەکەن، رەنگە بیانەوێت شەرعیەت بە رژێمی دەسەڵاتدار نەدەن. ئەگەر بەشێکی زۆری دانیشتوان ئامادەنەبوون بەشداری لە هەڵبژاردنەکەدا بکەن، ئەو کاتە بایکۆتکردن دەتوانێت شەرعیەتی حکومەتەکە لاواز بکات، ناتوانێت بڵێ نوێنەرایەتی ئیرادەی گەل دەکات.

 بەهێزکردنی یەکڕیزی لە نێوان گروپە ئۆپۆزسیۆنەکان
 هەندێکجار بایکۆتکردن دەتوانێت گروپەکانی ئۆپۆزسیۆن یەکبخات بۆ ئەوەی هەڵوێستێکی روون و هاوبەش دژی سیستەمێکی گەندەڵ بخەنەڕوو. ئەمەش وادەکات بزووتنەوەکە و پەیامەکەیان بەهێزتر بێت، بەتایبەتی ئەگەر سیستەمی هەڵبژاردن دەرفەتێکی راستەقینە بۆ گۆڕانکاریی نەڕەخسێنێ. بەڵام هەندێکجاریش بایکۆتی هەڵبژاردنەکان زیانبەخش دەبێت، چونکە دەبێتە هۆی چۆڵکردنی گۆڕەپانی سیاسی بۆ لایەنێکی سیاسیی دیاریکراو، بەتایبەتی لە کاتی نەبوونی هێزێکی رکابەر لە گۆڕەپانەکەدا، ئەوکاتە دەرفەت بە رژێمێکی پاوانخواز دەدات دەسەڵاتی خۆی زیاتر بچەسپێنێت. سەرکەوتن پەیوەندیی بە هۆشیاری دەنگدەر و پشتیوانییەکی بەربڵاوی نێودەوڵەتی و ستراتیژییەتێکی روونی لایەنە سیاسییەکان هەیە.

لایەنە ئەرێنییەکانی بایکۆتی هەڵبژاردن
1-ناڕەزایەتی سیاسی: رەنگە بایکۆت رێگەیەک بێت بۆ ناردنی پەیامێکی بەهێز کە سیستەمی هەڵبژاردن نادادپەروەرانەیە، یان کاندیدەکان نوێنەرایەتی راستەقینەی خواستەکانی دەنگدەران ناکەن.
2- فشارکردن بۆ چاکسازی: هەندێکجار، ئامانجی بایکۆتکردن، بۆ  فشارخستنە سەر حکومەت و دامودەزگاکانی هەڵبژاردنە، بۆئەوەی گۆڕانکاریی ریشەیی یان چاکسازی ئەنجامبدات کە دەستەبەری هەڵبژاردنێکی پاک و بێگەرد بکات. لەڕێی تۆمارێکی  پاکی دەنگدەران، کۆمسیۆنی سەربەخۆ، یاساو سیستەمێکی پێشکەوتوو گونجاو بۆ هەڵبژاردن.  
3-دەربڕینی ناڕەزایی: دەنگدەران لەڕێی بایکۆتەوە دەیانەوێت ناڕەزایی خۆیان دەرببڕن بەرامبەر بەو دۆخە سیاسییەی کە هەیە، بەهۆی پشتگوێخستنی داواکارییەکانیان یان چارەسەرنەکردنی گرفتەکانیان لە لایەن دەسەڵاتەوە.

لایەنە نەرێنییەکانی بایکۆتی هەڵبژاردن
1- لەدەستدانی کاریگەری: ئەو کەسانەی بایکۆتی هەڵبژاردن دەکەن، ئەو دەرفەتەیان لە دەست دەچێت کە ناتوانن کاریگەری لەسەر دەرئەنجامی کۆتایی هەڵبژاردنەکە دروست بکەن، ئەمەش دەبێتە هۆی ئەوەی کە هیچ حزب و کاندیدێک نوێنەرایەتی بەرژەوەندیی بایکۆتکاران نەکات لەپڕۆسەی سیاسی و حوکمڕانییدا.
2- لاوازکردنی دیموکراسیەت: لە سیستمە دیموکراسییەکاندا بەشدارییکردن لە هەڵبژاردنەکان بەشێکی سەرەکییە لە پرۆسەکەدا. رەنگە بایکۆت شەرعیەتی سیستەمی سیاسی کەم بکاتەوە یان ببێتە هۆی لاوازبوونی پرۆسەی دیموکراسی و هەڵبژاردن.  
3-کەمکردنەوەی رێژەی بەشدارییکردن: بایکۆتکردن دەبێتە هۆی کەمبوونەوەی رێژەی بەشدارییکردنی خەڵک لە هەڵبژاردندا، ئەمەش نوێنەرایەتی ئیرادەی جەماوەری لاواز دەکات و دەرفەت بە حزبەکانی دەسەڵات و هەندێک گروپ دەدات، کە لە هەڵبژاردنەکاندا وەک هێزی  چالاک و کاریگەر لەدەسەڵاتدا بمێننەوە. بۆیە لە زیادبوونی رێژەی بایکۆتی دەنگدەران، چاوەڕوان ناکرێت گۆڕانکاریی  بەرچاو لە هاوکێشەی سیاسی و حوکمڕانی لە هەرێم دروست بێت.