راپۆرتی: ئه‌یاز هه‌ركی
میانجینی رێژەی هەژاری لە عیراق بە گوێرەی ئاماری رەسمی حکومەتی عیراق (%17.5)ە، بەڵام پارێزگایەک بۆ پارێزگایەکی دیکە جیاوازە، بەرزترین رێژەی هەژاری لە پارێزگای موسەنا تۆمارکراوە، کە گەیشتۆتە %40 و دوای ئەویش پارێزگای بابل دێت، کە رێژەی %35.7ی خەڵکەکەی هەژارن، کەمترین رێژەی هەژاریش لە هەردوو پارێزگای هەولێر و سلێمانی تۆمارکراوە، کە تیایاندا %7 و %8 تۆمارکراوە، ئەوەی جێگەی سەرنجە، بەپێی دوایین ئاماری وەزارەتی پلاندانانی عیراق، پارێزگای دهۆک زۆرترین رێژەی هەژاری و بێکاری تێدایە، رێژەی بێکاری %17یە و رێژەی هەژاریش %14یە.
رێژەی بەرهەمهێنان
چیاڤان عەبدولڕەزاق، بەڕێوەبەری ئاماری پارێزگای دهۆک بە کوردستانی نوێی راگەیاند: ئاماری وەزارەتی پلاندانانی عیراق لەگەڵ شارەزایانی ئابووری و کۆمەڵایەتی، بە هاوکاری دەستەی ئاماری هەرێمی کوردستان بڵاویکردووەتەوە، بەپێی ئەو ئامارە بەڵێ دهۆک هەژارترین پارێزگای هەرێمی کوردستانە. ئەوەی ئێمه هەستی پێدەکەین چەند هۆکارێکی سەرەکی هەیە بۆ زیادبوونی رێژه‌ی هەژاری لە سنووری پارێزگای دهۆک، یەکێک لە هۆکارەکانیش ئەوەیە، کە رێژەی بەرهەمهێنان لە دهۆک زۆر کەمترە بەراورد بە ناوچەکانی دیکەی هەرێمی کوردستان.
شەڕ یەکێکە لە هۆکارەکان
وتیشی: هه‌بوونی ژمارەیەکی زۆر له ئاوارەی رۆژئاوای کوردستان و قەزای شەنگال لە سنووری پارێزگای دهۆک هۆکارێکی دیکەیە کە هەلی کاری بۆ خەڵکی خۆجێی ناوچەکە کەمکردووەتەوە، هه‌روه‌ها هۆكارێكی دیكه بەهۆی بەردەوامی شەڕ و پێکدادانەکانی نێوان تورکیا و پەکەکەوە لە سنوورەکەمان، كه پارێزگای دهۆک زیاتر لە هەموو ناوچەکانی دیکەی هه‌رێمی كوردستان گونده‌كانیان چوڵكراون، بۆیە خەڵک ناچاربوون ناوچە کشتوکاڵییەکانی خۆیان بەجێبهێڵن و روو لە شارەکان بکەن، ئەمەش پێویستی بەوەیە شوێنی نیشتەجێبوون وهەلی کاریان بۆ دابین بکرێت.
ئەرکی وەزارەتی پلاندانانە
ئاشکراشی کرد، قەبارەی خێزان لە پارێزگای دهۆک گەورەترە لە شار و شارۆچکەکانی دیکەی هەرێمی کوردستان، ئەمەش هۆکارێکی دیکەیە بۆ بەرزبوونەوەی رێژەی هەژاری له سنووری پارێزگای دهۆك به‌گشتی. هاوکات له‌گه‌ڵ چه‌ند هۆکارێكی دیكه‌ی کۆمەڵایەتیی، ئەمانە هەندێک لەو هۆکارە سەرەکییانەن کە به‌رچاون و ئێمە هەستیان پێدەکەین.
چیاڤان به‌ڕێوه‌به‌ری ئاماری دهۆك ده‌ڵێت: گومانی تێدا نییە حکومەتی هەرێمی کوردستان بەدواداچوونی جددی بۆ ئەم بابەتە دەکات و پێویستیشە وەزارەتی پلاندانان ژمارەی پڕۆژە و وەبەرهێنانەکان لە سنووری پارێزگای دهۆک زیاد بکات و پاڵپشتی وەبەرهێنەرەکان بکات بۆ وەبەرهێنانی زیاتر لە پارێزگای دهۆک بەمەبەستی رەخساندنی هەلی کار و باشترکردنی بژێوی ژیانی هاووڵاتییانی پارێزگاکە.
چەند هۆکارێکی سەرەکی هەیە بۆ زیادبوونی رێژه‌ی هەژاری لە سنووری پارێزگای دهۆک، یەکێک لە هۆکارەکانیش ئەوەیە، کە رێژەی بەرهەمهێنان لە دهۆک زۆر کەمترە بەراورد بە ناوچەکانی دیکەی هەرێمی کوردستان
پلانی گەڕانەوەی ئاوارەکان
وتیشی: ئەو بودجەیەی بۆ پارێزگای دهۆک تەرخانکراوە لە ئاستی رێژه‌ی دانیشتوانی پارێزگای دهۆکدا نییە، چونکە ژمارەیەکی زۆر پەنابەر لەو ناوچەیە نیشته‌جێن، ئەمەش بارگرانییەکی دیکەیە لەسەر تەواوی کەرتی پەروەردە و تەندروستی و خزمەتگوزارییە گشتییەکان. هەروەها پارێزگای دهۆک پێویستی بە هاوکاری و پلانێک هەیە بۆ گەڕانەوەی ئەو ئاوارانەی بەهۆی شەڕی تورکیا و پەکەکەوه ماڵوحاڵی خۆیان جێهێشتووە و پێوێستە ئاسانکارییان بۆ بکرێت، بۆ ئەوەی ژیانێکی ئاسایی و پارێزراویان هەبێت و دەستبکەنەوە بە ئاوەدانکردنەوەی گوندەکانیان.
هه‌ر له‌مباره‌یه‌وه عەبدولکەریم حەمات، بەڕێوەبەری کار لە پارێزگای دهۆک، بە کوردستانی نوێی راگەیاند: ئەرکی سەرەکی بەڕێوەبەرایەتی کار لە پارێزگای دهۆک رێکخستنی کرێکاره‌كانه و رەخساندنی هەلی کارە بۆ گەنجان و كارخۆازان، لە ساڵی رابردوودا نزیکەی 600 هەلی کارمان بۆ کرێکاران و گەنجانی بێكاری پارێزگاکە بۆ هەردوو رەگەز بەبێ جیاوازی رەخساندووه، هەروەها ماڵپەرێکمان هه‌یه كه لینکی هەیە لەگەڵ وەزارەتی پلاندانانی حکومەتی هەرێمی کوردستان و کراوەیە بۆ هەر کەسێک کە بتوانێت وەک بێکار ناوی خۆی تێیدا تۆماربکات و بزانێت چ هەلی کارێک لەبەردەستدایە و ده‌توانێت به‌ده‌ستی بهێنێت.
کرێکاری بیانی
وتیشی: هەرچەندە هه‌بوونی ژمارەیەکی زۆر لە ئاواره‌كان لە ماوەی رابردوودا کاریگەری لەسەر هەلی کار بۆ خەڵکی خۆجێی ناوچەکە هەبووە، بەڵام ئێستا ژمارەیان کەمیکردووە و گەڕاونەتەوە ناوچەکانی خۆیان، تا ئێستا بەڕێوەبەرایه‌تیمان 516 سەردانی له سنووری پارێزگای دهۆک کردووە بەمەبەستی تۆمارکردنی ناوی کرێکارانی خۆماڵی، بەڵام هێشتا کاری لەسەر دەکەین و ئامارەکان تەواو نه‌بوون، تا ئێستا 1777 کرێکاری خۆماڵی و31 کرێکاری بیانیمان تۆمارکردووە، به‌ڵام ئەم ژمارانە ناوی ئەو کرێکارانەن کە هەلی کارمان بۆ رەخساندووە و بە گشتی ناوی سەرجەم کرێکارانی پارێزگای دهۆک لە بەڕێوەبەرایەتییەکەمان تۆمارنەکراوە.
پێویستی بە 300 تریلیۆن دینارە
ئاماژەی بەوەشکرد، بەپێی لێکۆڵینەوەکانمان و ئاماری ئەنجومەنی وەزیران، ژمارەی کرێکارانی بیانی لە پارێزگای دهۆک کەمترە لە شارەکانی دیکەی هه‌رێمی کوردستان، بەپێی بڕیارێکی حکومەتی هەرێمی کوردستان لە 25 % زیاتری کرێکارانی بیانی ناتوانن کار لە هیچ پڕۆژەیەکدا بکەن، خۆشبەختانە رێژەی کرێکارانی بیانی لە پارێزگای دهۆک لە 25 % تێناپەڕێت.
هەرچەندە تا ئێستا دوایین ئەنجامی سەرژمێری گشتی ساڵی 2024 لە پارێزگای دهۆک بڵاونەکراوەتەوە، بەڵام بەپێی پێشبینییەکانی دەستەی ئاماری هەرێمی کوردستان، کۆی ژمارەی دانیشتوانی پارێزگای دهۆک، بە ئیداره‌ی سه‌ربه‌خۆی زاخۆشەوە نزیکەی یه‌ك ملیۆن و860 هەزار کەسن.
وەزارەتی پلاندانی عیراق لە ساڵی 2024دا و دوای ئەوەی سەرژمێریی گشتی ئەنجامدا، رێژەی هەژاری و بیكاری سەرجەم پارێزگاكانی عیراق بڵاوكردەوە و پسپۆڕانی بوارەكەش دوای وەرگرتنی ئەو داتایانە جەختیان لەسەر ئەوە كردەوە، كە عیراق پێویستی بە پارەیەكی خەیاڵی هەیە بۆ ئەوەی رێژەی هەژاری بەپێی پێویست دابەزێنێت، مەنار ئەلعوبێدی توێژەری بواری ئابووری لەوبارەیەوە رایگەیاند: عیراق پێویستی بە 300 تریلیۆن دینارە بۆ ئەوەی رێژەی هەژاری كەم بكاتەوە بۆ %5.
