پ. ى. د. ژینۆ عەبدوڵڵا
ئەگەر سەرەنجێكی ئەدەبی عەرەبیی بەتایبەتی (پەخشان) بدەین، ئەوا دەبینین بەراورد بە بایۆگرافی (Biography)، گرنگییەكی زۆر بە رۆمان دراوە لە رووی لێكۆڵینەوە و رەخنە و تەنانەت نووسینشەوە؛ دیارە چەندین هۆكار هەن بۆ دواكەوتنی ئەم رەگەزە، بەراورد بە رۆمان. یەكێك لەو هۆكارانە دواكەوتنی چەسپاندنی پایەكانی هونەری بایۆگرافییە لە ئەدەبی عەرەبییدا، بەراورد بە ئەدەبی ئەوروپی. هەرچەندە ئەم هونەرە بۆخۆی رەگێكی قووڵی لەمێژووی ئەدەبی عەرەبییدا هەیە، بەڵام نەگەیشتووەتە ئاستێكی ئەوتۆ تاوەكو ببێتە خاوەن خەسڵەتی تایبەتی خۆی وەك رەگەزێكی ئەدەبیی سەربەخۆ، تا دەگەینە نووسینی(الأيام) ژیاننامەی نووسەری گەورە و عەمیدی ئەدەبی عەرەبی (طه حسین 1889- 1973) كە بە رای زۆربەی نووسەران و رەخنەگرانی ئەدەبی عەرەبی بە بناغەی ئەدەبی بایۆگرافی دادەنرێت. ئەمە جگە لەو تایبەتمەندییەی هەردوو رەگەز هەیانە، كە لای زۆربەی توێژەران و رەخنەگرانی ئەدەب پێیانوایە رۆمان زادەی خەیاڵە و هەموو تایبەتمەندییەكانی ئەدەبی تێدایە، بەوپێیەی رۆمان مۆركی داهێنەرانەی خەیاڵی بێسنووری نووسەرە، بەڵام بایۆگرافی چیرۆكی ژیانی راستەقینەی كەسایەتییەكانە و هەموو شتێكى تێیدا راستەقینە و سنووردارە وەكو چیرۆك و بەسەرهات و كات و شوێن و كەسایەتییەكان و....هتد. واتا هیچ دەرفەتێكی بۆ خەیاڵ تێدا نامێنێت، بۆیە نووسەر ناتوانێت داهێنانی تێدابكات .
رەزوە عاشور(1946 –2014)
(أثقل من رضوى) ناونیشانی ژیاننامە یاخود بایۆگرافیی خانمە چیرۆكنووس و رۆماننووس و رەخنەگر و مامۆستای زانكۆ و نووسەری بەناوبانگی میسری(رەزوە عاشور)ە، كە لە (26/ئایار/1946ز) لە شاری قاهیرە لەدایكبووە. هاوسەری شاعیری بەناوبانگی فەلەستینی(مورید بەرغوسی 1944-2021) و دایكی شاعیری لاو(تەمیم بەرغوسی)یە. بەشی ئینگلیزیی لە كۆلێژی ئادابی زانكۆی(عین شمس) خوێندووە، ماجستێری لە ئەدەبی بەراورد دا بەدەستهێناوە. پاش بەدەستهێنانی ماستەر روودەكاتە ئەمریكا و لە زانكۆی ماساتشوست(UMass Amhers) بڕوانامەی دكتۆرا لەبواری ئەدەبی (African-American Literature)ئەفریقی و ئەمریكی، بەدەستدەهێنێت.
چەندین بەرهەمی چاپكراوی لە بوارەكانی رەخنەی ئەدەبی و چیرۆك و رۆمان و بایۆگرافیی و ...هتد دا هەیە. لە گرنگترین رۆمانەكانی (ثلاثية غرناطة)یە كە خەڵاتی باشترین نووسەری ساڵی (1994ز)ی وەرگرتووە، جگە لەم رۆمانە، شەش رۆمانی چاپكراوی هەیە، جگە لە چەند چیرۆكێكیش.
سەرۆكی بەشی ئینگلیزی
رەزوە عاشور، وەك چالاكوانیكی ژن لە چەندین رێكخراوی مەدەنیدا كاری كردوە، لە گرنگترین ئەو رێكخراوانە: (لیژنەی داكۆكیكردن لە كلتوری میللی) و (ليژنەی زانكۆكانی میسر بۆ بەرەنگاربوونەوەی زایۆنیزم) و (كۆمەڵەی 9ی مارس بۆ سەربەخۆیی زانكۆكان) و ...هتد. لەنێوان ساڵی (1990-1993ز) سەرۆكی بەشی ئینگلیزی بووە لە كۆلیژی ئادابی زانكۆی(عین الشمس)؛ پاش وازهێنانی سەرپەرشتی لێژنەی هەڵسەنگاندن و توێژینەوەی زانستیی كردووە لەهەمان زانكۆدا. كۆتا كاری پێش نووسینی ئەم بایۆگرافیە ساڵی(2005ز)، سەرپەرشتی وەرگێڕانی بەشی نۆیەمی ئینسكلۆپیدیای كامبریدجی لە رەخنەی ئەدەبیدا، كردووە.
گەڕانەوە بۆ میسر
رەزوە عاشور، لەژیانیدا چەندین كارەساتی ناخۆشی بینیوە، ساڵی (1977ز) لە سەردەمی حوكمڕانیی(ئەنوەر سادات 1918–1981) سەرۆكی میسر، رێگریی لە مانەوەی هاوسەرەكەی دەكرێت لە میسر و دەردەكرێت، بەهۆی ناكۆكیی نێوان میسر و فەلەستین بۆ ماوەی (17) ساڵ لە یەكتر دادەبڕین، بەم هۆیەوە خێزانەكەیان پارچەپارچە دەبێت. پاشان لە ساڵی (2003ز)دا، كارەكە قورستر دەبێت، كاتێك تەمیمی كوڕی لە میسر دەردەكرێت و دووردەخرێتەوە هاوشێوەی باوكی، بە تۆمەتی هاندانی خوێندكارانی زانكۆ و جەماوەر دژی داگیركردنی عێراق لە لایەن ئەمریكاوە. بەم شێوەیە شیرازەی خێزانییان تێكدەچێت و بەتەنیا دەمێنێتەوە هەتا لە (25/ینایر/2011ز) كاتێك شۆڕشی جەماوەریی میسری دژی (حوسنی مبارەك 1928–2020) بەرپادەبێت، لەمیانە ئەو زنجیرە شۆڕشانەی كە لە وڵاتانی عەرەبی بەرپابوون و بەناوی بەهاری عەرەبی ناسێنرا، پاشان دەگەڕێنەوە میسر بۆ بەشداربوون لە شۆڕشدا شان بەشانی جەماوەر .
(أثقل من رضوى)
ئەگەر بەشێوەیەكی گشتی باس لە تایبەتمەندییەكانی بایۆگرافیی (أثقل من رضوى)ی رەزوە عاشور بكەین، دەبینین نووسەر جگە لەوەی باسی ژیانی خۆی كردووە، هەروەها باسی شۆڕشی (25/ ینایری 2011ز) لە میسردا کردووە و چەندین راستی مێژوویی بەشێوەیەكی ئەدەبیی كاریگەر تۆماركردووە. واتا ئەم بایۆگرافییە تایبەت نییە تەنیا بەژیانی تاكەكەسی وەك ئەوەی لە نووسینی بایۆگرافیدا باوە، بەڵكو هاوشانی چیرۆكەكانی ژیانی تایبەتی تەواوی ڕووداوە گرنگەكانی وڵاتەكەی بەدرێژایی تەمەنی خۆی، تۆمار كردووە. تاوەكو تابلۆیەكی گەورە بنەخشێنیت كە هەموو رووداوە تایبەتییەكانی خۆی و وڵاتەكەی لەخۆبگرێت.
هونەری بایۆگرافی
نووسەر توانیویەتی گۆڕانكاریی لە شێوازی گێڕانەوەی بایۆگرافیدا بكات، بەراورد بەنموونەكانی پێش خۆی، چەند رێگایەكی بابەتی و هونەریی بەكارهێناوە بۆ بەدەستهێنانی مەبەستەكانی. بەپێی ئەو نموونانەی هێنراونەتەوە دەردەكەوێت ئەم تێكستە جیاوازیی زۆری هەیە بەراورد بە تێكستە بایۆگرافیەكانی پێشووتر. نووسەر توانیویەتی تاڕادەیەكی باش پێگەی ئەم رەگەزە دیاریی بكات و ببێت بە نموونەیەك و شێوازێكی نوێ لە هونەری بایۆگرافیدا.
دەربارەی ئایدۆلۆژیا و بیروباوەڕی، خانمی نووسەر چەپ بووە، تەنانەت لە هەڵبژاردنی تابلۆی سەر بەرگی كتێبەكەیشی تابلۆیەكی نیگاركێشی بە ناوبانگی مەكسیكی (دیگۆ ریڤێرا)ی هەڵبژاردووە، تا دوو شۆڕش پێكەوە گرێبدات، شۆڕشی چەوساوەكانی ئەمریكای لاتین و شۆڕشی گەلەكەی لە میسر لە دژی زوڵم و جەوری حوكمی دكتاتۆریەت بەرامبەر بە ميللەتەكانیان.
رەزوە عاشور، نموونەی ئارامگرتن و بەرخودان بووە وەك ژنێك، دەتوانرێت ببێتە نموونەیەك بۆ هەموو ئەو كەسانەی لەژیاندا بەباری قورس و ناهەموارادا تێدەپەڕن.
