دیوەكەی دیكەی زمانی كوردی

زمانی كوردی لەو زمانانەیە، لە رووی فەرهەنگی و واتاییەوە، زمانێكی فرە رەهەند و فرەمانایە و بۆ هەر بارێكی زمانەوانیی گوزارشت لێكراو، ئاماژەیەكی تایبەتی هەیە. فرە واتایی و بەبڕشتی زمانی  كوردی، لە رووی وشە و ماناوە، دوو لە تایبەتترین خەسڵەتەكانی زمانی ئێمەن. زمانی كوردی كە  لە رووی پێوانەیی بەركارییەوە لە دواوەی زمانەكانی دیكەی دنیا دێت، لە هەژاریی زمانەكەوە نییە، بەڵكو ئێمە دەوڵەتمان نییە بۆیە شوناسێكیشمان بۆ زمانی نەتەوەیی و ستانداریی نییە.  هیچ وشەیەك نە زیادە، نە دەتوانرێت بكرێتە پێوەر بۆ دیاریی كردنی واتای تەواو لە رووی ئاماژەوە. بۆ نموونە: وشەی (شیو)، بە مانای (چێشت) دێت،  بە مانای (دۆڵیش) دێت. وشەی (گەروو) بە مانای (هەوك، ئەوک) دێت و بە مانای (شوێن)یش دێت. وشەی (خڕ) بە مانای (خڕایی) دێت و بە مانای (هەمووان) یش دێت، وشەی (شیر) بە مانای (شیر) كە خورادنەوەیە و بەمانای (شمشێر)یش دێت، كە ئاسمان و رێسمان لە رووی واتاییەوە  لە یەكتری دوورن، ئەمانە و سەدان نموونەی تر. بۆیە دەبێت زۆر بە هەستیارییەوە لە رووی واتا و ئاماژەوە لە سەر وشەكانی نێو زمانی كوردی بوەستین. لـــەو سـۆنگەیەوە لە ژمارە (1371)ی ئەدەب و هونەری سەنگیندا، خاتوو (داستان شەریف)، كورتە وتارێكی بە ناوی (ئەو وشانەی جێ بەوشەی رەسەن لێژ دەكەن) نووسیبوو،  و نووسەر لە وتارەكەیدا باس لەوە دەكات كە مادام ئێمە وشەكانی (پار، سبەینێ، پێرار، دوێنێ، دووسبەی)مان هەن، بۆچی وشەی رابردوو بكەینە هاوواتای ئەوان و بەكاری بهێنین؟
 وشەی (رابردوو) وشەیەكی بەركار و كارپێكراوە و بەهیچ شێوەیەك هاو واتای ئەو وشانە نییە كە نووسەر بڕوای وایە، بە هۆی ئەم وشەیەوە، وشە رەسەنەكانی دیكە جێیان لێژ بووە. داستان خان، چونكە تەنها لە رووی فەرهەنگییەوە لەسەر وشەكان وەستاوە و لە رووی واتاییەوە لێكدانەوەی بۆ نەكردوون، ئیدی كەوتۆتە ئەو هەڵەیەوە. وشەی رابردوو، زەمەن ناگرێتەوە بە تەنها، تا هاو واتای وشەكانی دوێنێ و پێرێ و ئەمساڵ و پار ساڵ بێت، بەڵكو رابردوو كۆی خەسڵەتە سیاسی و كەلتوری و كۆمەڵایەتی و هەمووئەو رووداو و سەرخانە كۆمەڵایەتییانە بە ئەدەب و هونەریش دەگرێتەوە، كە نەتەوەكان هەیانە. ئێمە كاتێ دەڵێین رابردووی نەتەوەیەك، ئەوە ئاماژەی زەمەنیی ناگرێتەوە بەتەنها، بەڵكو گوتاریش بە هەموو لایەنەكانییەوە دەگرێتەوە، چونكە رابردوو تەنها هەڵگڕی یەك رووی دیاریكراوی نەتەوە نییە، بەڵام كاتێ دەڵێین: پارساڵ، دوێنێ ، پێرێ،  ئەوا مەبەست تەنها زەمەنە لە رووی فیزیكییەوە بێ رووداو و دیاردەكانی ناوی. ئێمە ناتوانین بڵێین: پێرێی نەتەوەیەك،  دوێنێی نەتەوەیەك، بەڵام دەتوانین بڵێین: رابردووی نەتەوەیەك. ئەمە لەلایەك، لە لایەكی دیكەوە لە رووی چوارچێوەی كات و شوێنەوە، وشەی رابردوو چوارچێوەیەكی دیاریكراوی نییە، سەد ساڵ لەمەوبەر، دە ساڵ لەمەو بەر، مانگێك لەمەو بەر، بگرە دوێنێش كە تێ دەپەڕێت هەمووی هەر بە رابردوو دادەنرێت، بەڵام كاتێ دەوترێت پێرێ، ئەوا زەمەنەكە لە رووی كاتەوە دیارە، كە دوو رۆژ پێشترە، یان پارساڵ، واتاساڵێك لەمەو بەر. بێگومان ئەم وردەكارییانە، كە نیشانەی بەبڕشتی زمانی كوردین، دەبێ نووسەران بە هەستیارییەوە لێی بڕوانن و بە وردی شڕۆڤەی بكەن، تاكو نەكەونە هەڵەوە.